ANADOLU’DAKİ İLK TÜRK SİYASİ TEŞEKKÜLLERİ
ÖNCEKİ HAFTANIN HATIRLATMASI:
1. Türkiye neresidir?
2. Magna Turchia nresidir?
3. Diyar-ı Rum neresidir?
4. Türkiye Devleti (ed-Devletü’t Türkiyye) neresidir?
5. Marco Polo kimdir?
6. Memlûk (Kölemenler) nedir?
7. Mevali siyaseti nedir? Kim takip eder?
8. Ümmetçi siyaset nedir? Kim takip eder?
9. Tuğrul Bey’in Bağdat Seferlerinin sonucu nedir?
10. IV. Murat kimdir? İran (safevi) üzerine hangi seferleri vardır?
11. İslam devletlerinde üç ayrı halifelik makamının olması neyi gösterir?
12. Suriye ülkesinde yaşayan soydaş Türkmenlerine ne denmektedir?
13. Selahattin Eyyubi kimdir? Hıttin Savaşı nedir?
14. Sultan Baybars kimdir? Ayn-ı Calut Savaşınedir?
15. Mısır’da kurulan Türk devletleri hangileridir?
☺Malazgirt Savaşı’ndan sonra Türklerin Anadolu’ya yönelik göç ve fetih hareketleri hızlandı.
☺Anadolu fethinin hızlanma nedeni nedir?
☺Sultan Alp Arslan’ın fethedilen bölgeyi fetheden komutana “kılıç hakkı” olarak vermesi etkili oldu.
☺Selçuklu komutanları kısa sürede Anadolu’nun önemli yerlerini ele geçirdi.
☺Başlangıçta Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı olan komutan ve beyler, zamanla bağımsız olmaya başladılar.
☺Anadolu’da kurulan ilk Türk devletleri hangileridir?
a) Danişmentliler Beyliği
c) Artuklular Beyliği
d) Mengücekliler Beyliği
e) Çaka Beyliği
f) Türkiye Selçuklu Devleti
 | |
| Harita-1: Anadolu’da kurulan ilk Türk devletleri |
DANİŞMENTLİLER (1080-1178)
☺Selçuklu komutanı Danişment oğlu Gümüştekin Ahmet (Ahmet Gazi) tarafından kuruldu.
☺Merkezi(başkent) Sivas’tır. Zamanla sınırlarını Tokat, Niksar, Amasya, Çankırı, Çorum, Kastamonu, Kayseri, Elbistan ve Malatya’ya kadar genişletti.
☺Türkiye Selçukluları ile sınır sorunları yaşadılarsa da Haçlılara karşı birlikte mücadele ettiler.
☺Ahmet Gazi’den sonra Emir (Melik) Gazi başa geçti.
☺Bu dönemde Danişmentliler; Bizans, Haçlı ve Ermenilerle mücadele ederek Anadolu’da çok güçlendiler.
☺Emir Gazi’den sonra Danişmentliler taht kavgası nedeniyle üçe ayrıldı:
 |
| Şekil-1: Danişmentliler’in üç kısmı |
☺Danişmentlilerin bu üç kısmına da Türkiye Selçuklu sultanı II. Kılıç Arslan son verdi.
☺Danişmentliler’ in Anadolu’nun Türkleşmesi ve Müslümanlaşmasında katkıları fazladır.
☺Danişmentliler Anadolu’nun Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında önemli rol oynadılar. Hâkim oldukları bölgelerde birçok mimari eser yaptılar.“Yağıbasan Medresesi” Anadolu’da tıp eğitimi veren ilk medresedir.
☺Kayseri Ulu camii, Sivas’ta Çifte Minareli Medrese, ve Amasya Gazi kümbeti onların eseridir.
 |
| Resim 2: Yağıbasan medresesi (Tokat) |
☺Danişmentname: Anadolu’nun Müslümanlaşmasının destanıdır. Bir nevi Battal Gazi destanının devamı niteliğindedir.
 | |
| Resim 2: Battal Gazi destanına hayat veren Cüneyt Arkın |
SALTUKLULAR (1072-1202)
 |
| Resim 3: Mama Hatun kümbeti |
☺Beyliğin merkezi(başkent) Erzurum’dur.
☺Gürcü ve Ermenilerle mücadele edip sınırlarını genişletirler.
☺Türkiye Selçukluları ile sınır anlaşmazlığı yaşasalar da Haçlılara karşı birlikte mücadele ettiler.
☺ Mama Hatun, kadın hükümdarları olup bu beyliğe II. Süleymanşah son vermiştir.
☺Saltuklular mimaride gelişmişlerdi.
☺Erzurum’daki Kale Camisi, Tepsi Minare , Ulu Cami, Üç Kümbetler ve Tercan’daki Mama Hatun Kümbeti Saltuklulara ait önemli eserleridir.
MENGÜCEKLİLER (1080-1228)
☺Selçuklu komutanı olan Mengücek Gazi tarafından kuruldu.
☺Merkezi Erzincan’dır.
☺Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar dolaylarında hüküm sürdü.
☺Mengücekliler, zaman zaman Danişmentlilerle ittifak yaparak Gürcü Krallığı ve Trabzon İmparatorluğu ile savaşarak topraklarını genişlettiler.
☺Taht kavgaları yüzünden beylik, Erzincan ve Divriği kolu olmak üzere ikiye ayrıldı.
Şekil-2:Mengüceklilerin iki kolu
☺Türkiye Selçuklu Hükümdarı I. Alâeddin Keykubat, Erzincan koluna son verirken Divriği kolu ise Türkiye Selçuklu Devleti’ne bağlı olarak varlığını sürdürdü.
☺1228 yılında ise tamamen Türkiye Selçuklu Devleti hâkimiyetine girdi.
☺Mengüceklilerin önemli eserleri arasında Divriği Ulu Cami/darüşşifası ve Sitte Melik Kümbeti yer almaktadır.
 |
Resim 4: Divriği Ulu cami giriş kapısı işlemesi |
ARTUKLULAR (1102-1231)
☺ Artuk Bey Alp Arslan’ın komutanlarındandır.
☺Alp Arslan’ın oğlu sultan Melikşah’la arası bozulunca Suriye Selçuklularının hizmetine girdi.
Suriye Selçukluları, Artuk Bey’e Kudüs yönetimini verdiler.
☺Artuk Bey’in ölümünden sonra oğulları Diyarbakır çevresine geldiler.
☺Artukoğulları zamanla Anadolu’da üç kol şeklinde yönetim kurdular:
 | |
| Şekil-3:Artukluların üç kolu ve onlara son veren devletler |
 |
| Resim -5: Malabadi Köprüsü (Dünyanın en büyük taş kemerli köprüsü) |
☺Ulu Cami, Mardin’de Zinciriye ve Mesudiye medreseleri, Ulu Cami, Babüsur Camisi ve Batman Çayı üzerindeki Malabadi Köprüsü önemli eserleridir.
☺Artuklular, bilim adamlarını da korudular. Onların döneminde yaşayan EL CEZERİ, bilim ve teknik alanında çalışmalar yapmış fizikçidir. Robot yaparak çalıştırdığı kabul edilir.
 | |
| Harita 2: Çaka Beyliği |
ÇAKA BEYLİĞİ (1081-1093)
☺Türk tarihinde Türk donanmasının kurucusu kabul edilir.
☺Bir ara Bizans’ın eline esir düşmüş sonra serbest kalarak İzmir’de Beyliğini kurmuştur.
☺İstanbul’u kuşatmak için Peçeneklerle ittifak kurması üzerine Bizanslılar I. Kılıç Arslan’ı Çaka Bey’e kışkırtarak onun ölümünü sağladılar.
 | |
| Resim -7: Temsili Çaka Bey büstü |
Anadolu’da Kurulan Diğer Beylikler
 | |
| Harita-3: Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri |
ÖDEV:
1.Sayfa 23’teki hazırlık soruları yapılacak. ((kitaba yazınız.))
2. Sayfa 26’daki Tartışalım sorusunu yapınız. ((kitaba yazınız.))
3. Aşağıdaki etkinliği yapınız. ((defterinize yazınız.))
A) Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri ile kurucu ve kuruldukları merkezleri yazınız.
B)Linkte verilen interaktif etkinlikleri yapınız. ((tekrar amaçlıdır))
ÖSYM SORULARI
1.
 | |
| KPSS 2013 |
 | |
| KPSS 2012 |
 | |
| KPSS 2006 |
4.
 | |
| 2006 FL ÖSS |
 |
| YGS 2015 |
6.
 | |
| ÖSS 2006-2 |
 | |
| LYS 2013 |
8.
 | |
| LYS 2013 |
9.
 | |
| LYS 2016 |
 | |
| LYS 2016 |
 | |
| 2011 LYS |
 | |
| LYS 2010 |
13. İlk derslerimizde işlediğimiz 9. sınıf konusuyla ilgili sorudur!
 | |
| 2012 LYS |
 | |
| AYT2024 |
 | |
| 2013 LYS |
16.
 | |
| LYS 2012 |
17.
 | |
| LYS 2011 |
18.
 | |
| 2013 LYS |
19.
 | |
| 2013 LYS |
20.
 | |
| 2015 LYS |
21.
 | |
| 2016 LYS |
 | |
| 2017 LYS |
 | |
| LYS 2017 |
24.
 | |
| LYS 2016 |
 | |
| LYS 2017 |
 | |
| LYS 2015 |
27.
 | |
| LYS 2015 |
 | |
| LYS 2015 |
29.
 | |
| LYS 2015 |
30.
 | |
| LYS 2014 |
31.
 | |
| LYS 2014 |
32.
 | |
| LYS 2012 |
 | |
| LYS 2011 |
 | |
| LYS 2011 |
35.
 | |
| AYT2018 |
CEVAPLAR:
1. B 2. A 3. A 4. C 5. A 6. A 7. E 8. A 9. B 10. C
11. B 12. A 13. B 14. D 15. A 16. A 17. A 18. E 19. C 20. C
21. A 22. B 23. D 24. C 25. A 26. C 27. E 28. B 29. D 30. E
31. D 32. C 33. B 34. E 35. A
