DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA OSMANLI SİYASETİ

 

DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA OSMANLI SİYASETİ

1595-1700 YILLARI ARASI SİYASİ GELİŞMELER

·         Bu dönemlerde Osmanlı Devleti batıda Avusturya, doğuda Safevi (İran) ile savaşırken Anadolu’da da iç isyanlarla uğraşmaktaydı.

 

·         Habsburg Hanedanı: 962 yılında Şarlken’in Kutsal Roma Germen İmparatorluğu tahtına geçmesiyle hüküm sürmeye başlayan ailedir. Bu ailenin yönetiminde Almanya, Avusturya, İspanya ve daha sonraları Macaristan vardır. Bu aile (hanedan) Osmanlıların Avrupa’daki en büyük rakipleriydi.

 

·         Avusturya ile 1590-1606 savaşları

·         Papanın teşvikiyle Osmanlıya karşı Haçlı ittifakı kurulmuş ancak Osmanlı Devleti bu ittifakı 1596’da bizzat III. Mehmet’in komuta ettiği Haçova Meydan savaşında mağlup etmişti. Bu başarıya rağmen on yıl daha devam eden savaşlar sonucunda Zitvatoruk Antlaşması imzalandı.

 

·         Zitvatoruk Antlaşması (1606)

·         I. Ahmet döneminde Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında imzalanan bu antlaşmaya göre;

1.       Osmanlı padişahı Avusturya arşidüküne (kralı) Sezar (Roma İmparatoru)  diyecek.

2.       Avusturya’nın Osmanlı’ya ödediği yıllık vergi kaldırılacak ancak bir defaya mahsus Avusturya Osmanlı’ya savaş tazminatı verecek.

3.       Eğri, Kanije ve Estergon kaleleri Osmanlı’ya verilecek.

·         Zitvatoruk Antlaşması (1606)’nın Önemi

1.       Osmanlı’nın Avusturya karşısında hukuki üstünlüğü sona erdi.

2.       Yeni savaş teknolojisini kullanan Avusturya askeri karşısında Tımarlı sipahilerin yetersizliği görüldü.

3.       Osmanlı Devleti dış siyasette itibar kaybetti.

·         Avusturya ile 1662-1664 Savaşları ve Uyvar Antlaşması (1664)

·         Avusturya, Osmanlı’ya bağlı Erdel’in iç işlerine karıştığı için Fazıl Ahmet Paşa komutanlığında sefere çıkıldı. Osmanlı başarılı olarak Uyvar Antlaşması imzalandı. Buna göre; Erdel üzerinde Osmanlı hâkimiyeti kabul edilecek ve Uyvar Osmanlı’ya verilecek. Ayrıca Avusturya Osmanlı’ya savaş tazminatı ödeyecek.

 

·         Osmanlı-Lehistan (Polonya) ilişikleri

A)      Hotin Seferi ve Antlaşması 1621

·         Osmanlı’ya bağlı Kırım Hanının Lehistan topraklarına akınlarda bulunması ve Lehistan’In Osmanlı’ya bağlı Eflak ve Boğdan’a saldırması II. Osman’ın (Genç) Osman’ın sefere çıkmasına neden oldu.

·         II. Osman’ın askerlerinin söz dinlememeleri ve Lehlilerin barış istekleri karşısında Hotin Antlaşması yapıldı(1621). Buna göre, Kanuni dönemi sınırına ger dönüldü.

·         Bu seferdeki, askerlerin gayretsizliği nedeniyle padişah Genç Osman Yeniçeri Ocağını kaldırmayı düşünöüş ancak bu düşünceyi hayatıyla ödedi.

B) Leh Seferi ve Bucaş Antlaşması 1672,Zorovna Antlaşması 1676

·         Lehistan, Osmanlı’nın himayesindeki Kırım Hanlığına bağlı Kazaklara saldırması üzerine IV. Mehmet döneminde sefere çıkıldı.

·         Sefer sonucunda yapılan Bucaş Antlaşması sonucunda Podolya Osmanlı’ya verildi.Zorovna Antlaşmasında Kamaniçe Osmanlı’ya bırakıldı.

·         Bu antlaşmaların en önemli özelliği Osmanlıların batıdaki en geniş toprağa sahip olduğu antlaşmadır.

 

Osmanlı-Venedik İlişkileri (Girit’in Fethi)

·         Korsan faaliyetlerin artması sonucu Osmanlı donanması, 1645’te Girit’i kuşatmış ve 1669’da Girit Adası tamamen Osmanlı yönetimine geçmişti. Kuşatmanın çok uzun sürmesi Osmanlı askeri gücünün zayıfladığının göstergesi olmuştur.

 

·         Osmanlı Safevi (İran) ilişkileri

·         Osmanlı-İran savaşlarının genellikle nedeni mezhep farklılığı ve Anadolu’nun doğusuna egemen olma mücadelesidir.

·         Amasya Antlaşması (1555) Osmanlı ile İran arasında yapılan ilk antlaşmadır.

·         Osmanlı-İran arasındaki 1577-1590 savaşları

·         İran Şahı Tahmasb’ın ölümü ve yerine gelen II. Şah İsmail’in Osmanlı’ya olumsuz tutumu nedeniyle Osmanlı ordusu İran ordusunu mağlup etmişti.

·         Bu savaşın sonunda  Ferhat Paşa Antlaşması (1590) imzalandı. Buna göre;

·         Osmanlı Devleti; Gence, Tebriz, Karabağ, Gürcistan, Nihavend, Luristan ve Şehrizor’u İran’dan almayı başarmıştır.

 

·         Ferhat Paşa Antlaşması’nın önemi

1.       Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınıra ulaşmıştır.

2.       Hazar denizinde donanma kurmuştur.

Ferhat Paşa Antlaşması ile alınan yerler

·         Nasuh Paşa Antlaşması (1612)

·         İran’ın Osmanlı kuvvetlerine yenilmesi üzerine İran şahı Abbas ordusunu modernize ederek Osmanlı topraklarına saldırdı. Osmanlı’nın Avusturya ile savaşta ve Anadolu’da iç isyanlarla uğraşmasının etkisiyle yapılan Nasuh Paşa Antlaşması (1612) ile İran daha önce kaybettiği yerleri geri almayı başardı.

 

·         Serav Antlaşması (16118)

·         Safevilerin (İran’ın) antlaşma gereği iki yüz deve yükü ipeği vermemesi üzerine savaş ihtimali baş gösterince yapılan antlaşmadır. Buna göre İran’ın vereceği deve yükü ipek yarıya indirilir.

 

·         Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)

·         İran Şahı Abbas, Osmanlı’daki çocuk yaştaki padişahların yol açtığı yönetim boşluğu ve iç isyanlar etkisiyle Irak’ı Osmanlılardan geri almayı başarmıştır.

·         Devlet içinde gücünü sağlamlaştıran IV. Murat, İran üzerine İran üzerine iki sefer yaparak (Revan ve Bağdat seferleri) Irak’ı tekrar fethetmeyi başarmıştı.

·         İran’la yapılan savaşların iki ülke için yarar sağlamaması üzerine Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639) imzalanmıştır. Buna göre;

1.       Zağros dağları sınır olacak

2.       Irak (Bağdat ve Basra) Osmanlı’da kalacak.

3.        Revan ve Azerbaycan İran’da kalacak.

 

·         Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639) önemi

1.       Günümüz İran ve Türkiye sınırı büyük ölçüde belirlendi.

2.       Osmanlı Devleti bu savaşlardan dolayı Avrupa’nın zayıf durumundan faydalanamamıştır.

II. Viyana Kuşatması ve Kutsal İttifak Savaşları

·         II. Viyana Kuşatması

·         Kuşatma nedenleri

1.       Avusturya yönetimindeki Macar lideri Tökeli İmre’nin yardım isteği

2.       Merzifonlu’nun hırsı

·         Yenilgi nedenleri:

1.       Gıda sıkıntısının başlaması

2.       Leh kralının yardıma gelmesi

3.       Kırım Hanının Osmanlı’ya ihaneti

·         Sonuçları:

1.       Osmanlı Devleti Avrupa’da ilk defa ciddi anlamda yenildi.

2.       Osmanlı Devleti savunmaya çekildi.

3.       Osmanlı’ya karşı Kutsal İttifak kuruldu.

 

Kutsal İttifak Savaşları (1683-1699)

·         Osmanlı’ya karşı Avusturya, Lehistan, Venedik, Rusya ve Malta birleşerek saldırırlar. Osmanlı hemen hemen her cephede yenilir.

·         Bu savaşlar sonucunda iki antlaşma yapılır:

a)       Karlofça Antlaşması 1699: Buna göre Osmanlı’nın bazı toprakları üç devlet arasında paylaşılır. Avusturya’ya Macaristan ve Erdel, Venedik’e Dalmaçya ve Mora, Lehistan’a Podolya ve Ukrayna verilir.Böylece Osmanlı ilk defa toprak kaybetti.

b)       İstanbul Antlaşması 1700: Rusya ile yapılan bu antlaşma ile Rusya’ya Azak ve çevresi verilir. Böylece Rusya ilk defa denize açılmış oldu.

Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarında kaybedilen yerler