Cengiz Han (Timuçin)

• Cengiz Han (Timuçin)
• Moğolların büyük kağanı yaklaşık 1162'de Onon Nehri kıyısında doğdu. İsmi "demirden"  manasına gelen "Timuçin" idi.

Cengiz Han

Moğol İmparatorluğu'nun  genişlemesi (1)

• Timuçin’in babası Yesügey Timuçin’i 9 yaşındayken  Merkit boyuna eş seçmesi için yanında götürür ve  Timuçin’in karşısına kendisinden birkaç yaş büyük Börte çıkmıştır. Timuçin, Börte’yi kendisi için eş olarak seçer. Nişanı yapıp beş yıl sonra evlenmelerine karar verildikten sonra yolda Timuçin’in babası intikam için kendisine ikram edilen içkiyle zehirlenerek öldürülür. Yegüsey, adamları tarafından da terk edilir ve  Targutay, Timuçin’in yaşadığı obaya saldırsa da Timuçin’i çocuk olduğu için affetmek zorunda kalır. Büyüğünce öldürmeye karar verir.
• Timuçin çok zor günler geçirir. Karşısına Camoka çıkar kan kardeş olurlar. Targutay, Timuçin’i büyüğünce esir eder. Esaretten kurtulmasına babasını eski askeri  yardım eder. Timuçin, ilk önce Börte’yi bulup evlenmesi daha sonra düşmanlarını yok etmesi gerekiyordu. Börte’yi annesiyle tanıştırması gerekiyordu. Düşmanları Timuçin’e yaptıkları  saldırıda ağır şekilde yaralayıp Börte’yi düğünü yapmadan kaçırırlar. Moğollar kadın için savaşmazlarsa da Timuçin Börte’yi kurtarmaya kararlıdır. Camoka ona yardım edeceğini fakat savaşı bir kadın için çıkardığını kimseye söylememesini tembihler.
• Ertesi yıl Timuçin Börte’yi bulur  ona karşı sevgisinden hiçbir şey kaybetmemiştir.Börte’den doğan bu oğlana misafir anlamına gelen “Cuci” adını verdi. Börte, daha sonra Çağatay, Ögeday ve Tuluy adlı oğulları daha oldu. Timuçin’in Börte’yi kurtarmaya çalışırken elde ettikleri ganimet Timuçin tarafından adil olarak dağıtılır.  
• Camoka’nın bazı askerleri efendi olarak Timuçin’i adil olduğu için seçerler. Camoka onları geri almak istese de Moğol geleneğinde Moğol asker efendisini seçme hakkına sahipti. Camoka’nın adamları Timuçin’e bağlılık gösteren askerlerin atlarını çalmaya çalışırlarken Camoka’nın kardeşi Tayçar öldürülür. Tayçar’ı  öldüren askerini teslim etmemesi Camoka ile arasını bozar.  Camoka’nın saldırısında Camoka askerleri on kat daha fazladır. Timuçin askerlerine ailelerinden uzaklaşıp gitmeleri teklifini Moğol geleneğine uymayarak reddeder. Bu sefer tarih kadın ve çocuklardan yanadır. İki taraf karşı karşıya geldi. Timuçin müthiş savunma gösterse de Timuçin bu sefer Camoka tarafından esir edilir.
• Camoka Timuçin’e merhamet dilemesi için yalvarsa da Timuçin bunu reddedince asıl düşmanlık başladı. Timuçin esir pazarında yüksek fiyata satılmasına yaşlı rahip “savaşçı esir”in ülkeye uğursuzluk getireceği bahanesiyle karşı çıksa da satın alınıp  kafeste sergilenmeye başlanır. İhtiyar rahip “savaşçı esir”e iyi davranarak kehanetin gerçekleşmesini sağlıyordu. Yaşı rahip vakti gelince manastırlara dokunmaması konusunda ricada bulunur. Timuçin, Börte’ye haber gönderme karşılığında manastırlara zarar verimemesini sağlamayı düşünüyordu. İhtiyar rahip Börte’ye Timuçin’in hayatta olduğu haberini ulaştırı. Börte, Timuçin’in sergilendiği yere gelerek onun kurtulmasını sağladı. 
• Moğolların yaşadığı her yerde aynı kanunların uygulanması için kendi adıyla anılan kanunları oluşturur: Kadın ve çocuğa kılıç çekilmez, yolcuya yiyecek ve barınak vermeyene ölüm verilecek, hrsızlık yapan idam edilecek, savaştan kaçan asker ve ona yardım edecekler öldürülecek, firar eden ve ona yardım eden öldürülecek şekindeki kuralllar Moğol ülkesinde uygulanmaya başlansa da Camoka bu kanunlara uymayı reddetti. 
• Camoka asker bakımından daha üstünse de savaş kanunlarını Timuçin daha iyi bildiğinden bütün Moğollar yıldırımdan korktuğu halde kendisinin canla başla savaşmasını sığınacak yeri kalmadığı için mücadeleyi kazanıp Camoka’yı ve  Targutay’ı da bu savaşta öldürtür.1206’dan itibaren Timuçin bütün Moğolların kağanı  ve bozkırın Cengiz hanı olur. 
• Cengiz Han 1206-1227 yılları arasında hüküm sürdü. Börte’den olma dört oğul arasında ülkesini pay etti.

               Cengiz Han'ın zor dönemlerini ve yükselişini anlatan muhteşem bir film 

                 (1) https://tr.wikipedia.org/wiki/Mo%C4%9Fol_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu#/media/Dosya:Mongol_Empire_map_2.gif