• OSMANLI DEVLETİ’NDE DEMOKRATİKLEŞME HAREKETLERİ -II Tanziman Fermanı (Gülhane-i Hatt-ı Hümayun)

                                   SULTAN ABDULMECİD DÖNEMİ (1839-1861)

       Tanziman Fermanı (Gülhane-i Hatt-ı Hümayun) (1839)

·         İlan edilme nedenleri

Hariciye Nazırı: Mustafa Reşit Paşa

1.       Mehmet Ali Paşa İsyanı’nda destek görmek

2.       Azınlık isyanlarını demokratik yolla bastırabilmek

3.       Devletin bütünlüğünü sağlamak

4.       Avrupalı devletlerin desteğini sağlamak

·         Gülhane meydanında Hariciye (Dışişleri) Bakanı Mustafa Reşit Paşa tarafından okunur.

·         Ferman okunduğu zaman; yüksek rütbeli devlet yöneticileri, ulema,Rum ve Ermeni Patrikleri ile Hahambaşı, esnaf temsilcileri,sefirler hazır bulunmuşlardı.

·         Padişah Abdülmecid “Hırka-i Şerif”te alınan kararlara uyacağına dair yemin eder.

Tanzimat Fermanı'nı ilan ettiren
Sultan Abdulmecid

    

    ·         Tanzimat Fermanı hükümleri

           1.       Can güvenliği: Müslüman, Hıristiyan ve Musevi bütün halkın, can, mal ve namus güvenliği sağlanacaktır.

          2.       Vergide adalet: Vergiler herkesin gelirine göre toplanacaktır.

          3.       Askere alma:  Askere alma ve terhis işlemleri belli kurallara  bağlanacaktır.

        4.       Hukuk üstünlüğü: Herkes kanun önünde eşit olacak, her gücün  üstünde kanun gücünün olduğu kabul edilecek

        5.       Adalette eşitlik: Hiç kimse yargılanmadan haksız yere idam edilmeyecektir.

        6.       Özel mülkiyet: Herkes mal ve mülk sahibi olabilecek, isterse satabilecek veya miras bırakabilecek.

·         Tanzimat Fermanı’nın Önemi: 

1.       Padişah ilk kez kendi gücünün de üstünde kanun gücü olduğunu kabul etti.

2.       Anayasal düzene geçişinin ilk aşamasını oluşturur

3.       Askerlik tüm halka yaygınlaştırıldı.

4.       Müslümanlar ve gayrimüslimler kanun önünde eşitlendi. 

5.       Batılı hukuk kurallarına geçişin ilk aşamasını oluşturur.

6.       İlan edilmesinde Avrupalı devletlerinin baskısı olmamıştır.

·         Osmanlı tarihinde Tanzimat Fermanı ile başlayıp (1839), I.Meşrutiyet Dönemi’ne (1876) kadar geçen döneme “Tanzimat Dönemi” denir.

Not: Tanzimat Fermanı'nı İngiltere ve Fransa Osmanlı'nın iç işlerine rahat karışma imkanı vereceği için olumlu karşılarken; Avusturya ve Rusya Ferman'ın kendi azınlıklarının isyan etmeleri şeklinde etkileyip isyanlara neden olacağı için olumsuz karşıladılar.

         ÖRNEK SORU 1

 Tanzimat Fermanı ile aşağıdaki alanların hangisinde yenilik yapılmamıştır?

A) Askerlikte                     B) Maliyede                C) İdarede  

                          D) Hukukta                E) Tarımda
                                                                                                                                  (1988 ÖYS)

ÖRNEK SORU 2

Aşağıdakilerden hangisi, Tanzimat Fermanı’nın getirdiği yeniliklerden biri değildir ?

A) Herkesin mal ve mülküne sahip olması
B) Herkesten gelirine göre vergi alınması
C) Mahkemelerin herkese açık olması
D) Askerlik için nakdi bedelin kabul edilmesi
E) Rüşvet ve iltimasa karşı önlem alınması
                                                                                                          (1989 ÖYS)

ÖRNEK SORU 3

Aşağıdakilerden hangisi, Tanzimat-ı Hayriye Fermanı’nın özelliklerinden biri değildir ?

A) Yapılacak ıslahatları içerme
B) Padişahla halk arasında yapılan bir sözleşme olması
C) Batı’nın etkisiyle hazırlanmış olma
D) Halka açıklanmış ve okunmuş olma
E) Padişahın üstünde bir güç olduğunu vurgulama
                                                                                                             (1990 ÖYS)

CEVAPLAR

1.E    2.  D   3.B