OSMANLI DEVLETİ’NİN XV VE XVI. YÜZYILLARDA İZLEDİĞİ SİYASET VE ETKİLERİ

·         Osmanlı Devleti, XV ve XVI. yüzyıllarda Avrupa’daki stratejik rakipleri dışında merkezi Vatikan’da olan Roma Katolik Kilisesine karşı da uzun vadeli politikalar izledi.

·         Çünkü Roma Katolik Kilisesi, İslam dünyanın lideri olan Osmanlı Devleti’ni büyük bir tehdit olarak gördü ve onu ortadan kaldırmak için çeşitli ittifaklar kurdu.

·         Buna karşılık Osmanlı Devleti de Roma Katolik Kilisesini Hristiyan dünyasında yalnız bırakmak ve Avrupa Hristiyan birliğini parçalamak amacıyla çeşitli tedbirler alıyordu.

İtalya şehir devleti ve Papalık devleti (Orta İtalya, günümüz Vatikan)

·         Bu amaçla:

1. Osmanlı’nın adaletli ve hoşgörülü politikası:

·         Balkanlarda yapılan fetihler alına yerlerdeki insanlara din ve mezheplere mensup yerli halka iyi davrandı, kimsenin dinine, canına ve malına dokunmadı. İzlemiş olduğu adaletli politika sayesinde bölge halkının güvenini kazandı.

·         Bu durum;

ü  Balkanlarda yaklaşık üç yüz yıl sürecek Osmanlı hâkimiyetine ortam hazırladı.

ü  Bosna ve Hersekliler olmak üzere birçok Balkan halkı gönüllü olarak Müslümanlığı tercih etti.

ü  Balkanlara sahip olmak isteyen Habsburg İmparatorluğu ve Roma Katolik Kilisesi bu durumdan oldukça rahatsızdı. Bu yüzden Osmanlı Devleti’ne karşı yıllarca sürecek Haçlı savaşlarına ön ayak olmuşlardı.

Osmanlı'nın mirasçısı Türkiye ve diğer Balkan ülkeleri

2.       Bölge insanını inancında serbest bırakma:

·         Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’un fethi sonrası şehirdeki tüm gayrimüslimlere inanç ve ibadet özgürlüğü tanıdı.

·         Yayınladığı bir fermanla Ortodoks Kilisesinin varlığını devam ettirdi.

Ortodoks kilse merkezi Patrikhane /Fatih-İstanbul

·         Böylece Katolik Roma Kilisesine karşı, Ortodoksları himaye edecek Hristiyan birliğini bozmayı amaçladı.

Katolikliğin koruyucusu Habsburg imparatorluğu

3. Reform Hareketlerine destek vermek: Protestanları Katoliklere karşı korunmuştur.

·         REFORM HAREKETLERİ: XVI. Yüzyılda Almanya’da başlayan Katolik Kilisesinde gerçekleştirilen düzenleme hareketidir.

 

·         Nedenleri:

1.       Katolik Kilisesinin aşırı zenginleşmesi ve yozlaşması,

2.       Siyasetle ve dünyevi etkinliklerle daha fazla ilgilenmeye başlaması birçok din adamı ve halkın tepkisine yol açtı.

·         Bu olaylar başta Almanya olmak üzere Fransa, İngiltere ve Kuzey Avrupa ülkelerine yayılan Reform hareketlerine neden oldu.

·         Almanya’da Reform hareketlerinin öncüsü, ilahiyatçı Martin Luther (Martin Luter) oldu. Luther 1517’de yayımladığı bildiride kilisenin yaptığı yanlışlara vurgu yaptı. Özellikle “Tanrı ile kul arasına kimsenin giremeyeceğini, öbür dünyada esenliğe kavuşmak için imanın yeteceğini, endüljans alarak kimsenin günahlardan kurtulamayacağını” bildirirdi.

 

Martin Luther

·         Luther’in düşüncelerinden etkilenen fakir Alman köylüleri ve şövalyeler ayaklanma başlatarak kilise topraklarına ve mallarına saldırdılar.

·         Bu ayaklanmalarından endişelenen Alman İmparatoru Şarlken, Reform Hareketlerinin yayıldığı yerlerde kalmasına dair bir karar çıkarttı (1529). Şarlken’in bu kararını beş Alman prensi ve on dört şehir protesto etti. Bu yüzden Luther taraftarlarına “Protestan” adı verildi.

·         İç Savaş ve Augsburg Antlaşması: Şarlken ve Luther taraftarları arasında yirmi beş yıl süren savaşlar oldu. Bu savaşlar sonunda “Augsburg Antlaşması” ile Protestanlara inanç serbestliği tanındı (1555).

 

·         Reform Hareketleri sonucunda;

1.       Avrupa’da mezhep birliğinin bozulması, Otuz Yıl Savaşlarının başlamasına neden oldu (1618-1648).

2.       Savaş sonrasında Almanya zayıfladı, Fransa güçlendi. Fransa kralları merkezî yapılarını güçlendirdi.

3.       Otuz Yıl Savaşlarına katılmayan İngiltere’de ise I. Elizabeth mutlak monarşi anlayışını ülkesinde daha da güçlendirmeye çalıştı.

 

·         Referm’un Osmanlı’ya etkileri: Reform hareketleri Osmanlı Devleti’nde etkili olamadı. Çünkü Osmanlı topraklarında yaşayan Hristiyanlar, din ve vicdan özgürlüğüne sahiplerdi.

·         Avrupa’nın Reform’la ulaşmak istediği seviye Osmanlı Devleti’nde zaten yaşanıyordu.

·         Hatta Reform’un öncüsü Luther, Osmanlı Devleti’nin farklı din ve mezheplere olan adaletli yaklaşımından ve tüm toplumlara sağladığı inanç özgürlüğünden etkilenmişti.

·         Osmanlı Devleti, Avrupa’daki Reform hareketleriyle siyasi açıdan ilgilendi. Dönemin hükümdarı Kanuni, Reform hareketlerinin Osmanlı Devleti’nin yararına olduğunu düşündü. Luther’e ve Protestanlara destek verdi. Avrupa’daki karışıklıklardan faydalanarak Viyana önlerine kadar ilerledi.

 

·         Kuzey Afrika Müslümanları

·         Osmanlı Devleti Ortodoks ve Protestan Hristiyanların dışında, Kuzey Afrika’daki Müslümanların da uzun yıllar koruyuculuğunu üstlendi.

·         Bölge halkını başta İspanya ve Portekiz olmak üzere, sonraki dönemlerde İngiltere, Fransa ve Hollanda gibi ülkelerin baskılarından korudu.

 

·         Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki Müslümanlara yönelik himaye politikaları özetle şunlardı:

·         Mısır’ın alınması: Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki hâkimiyeti 1517’de Mısır’ın fethiyle başladı.

·         Cezayir’in Alınması ve Oruç ile Hızır Reis(Barbaros Hayrettin Paşa):

·          Bu dönemde İspanyolların Cezayir civarında birtakım yerleri ele geçirmesi, Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki çıkarlarının zedelenmesine neden oldu.

·         İspanyolların Kuzey Afrika’yı ele geçirme ihtimalleri karşısında ünlü Türk denizcileri Oruç Reis ile Hızır Reis, bu bölgelerde Türk hâkimiyetini tesis etme hedefine yöneldiler. İlk olarak Cezayir’i denetimleri altına aldılar.

·         Türklerin bölgeye gelişinden sonra İspanyolların bölgede ilerlemesi durdu. Dolayısıyla Kuzey Afrika’daki Müslümanlar kendilerine yeni bir koruyucu buldular.

·         Oruç Reis’in ölümünden sonra Kanuni Dönemi’nde Osmanlıların hizmetine giren Hızır Reis (Barbaros Hayrettin Paşa), Cezayir’i Osmanlı topraklarına kattı (1529) ve sağladığı maddi ve manevi destekle Avrupa’dan gelen Haçlı akınlarını başarıyla püskürttü.

·         Trablusgarp ve Turgut Reis: Kuzey Afrika’da uzun yıllar sürecek Osmanlı hâkimiyetin tesisine ön ayak oldu. Barbaros’un ölümünden sonra yerine Turgut Reis geçti.

·         Turgut Reis, Saint Jean (Sen Jan) şövalyelerinin denetiminde olan Trablusgarp’ı (1551), bir süre sonra da Tunus’u alarak Osmanlı topraklarına kattı.

·         Bu gelişmeler sonucunda Osmanlı Devleti, Kuzey Afrika’da, Doğu ve Batı Akdeniz’de Hristiyan devletlere karşı İslam dünyasının koruyuculuğunu üstlendi.

 

·         Kuzey Afrika Müslümanları, Türkler sayesinde İspanya ve Portekiz’den kaynaklanan büyük bir felaketten kurtuldu. Çünkü aynı dönemde İspanya, Coğrafi Keşifler sonucu Güney Amerika’yı işgal etmiş ve bölge halkına karşı soykırım uygulamıştı.

·         Eğer İspanya, Cezayir’den başlayarak Kuzey Afrika’yı işgal etmiş olsaydı, Endülüs’teki Müslümanlar ve Yahudiler ile Güney Amerika’daki halka yaptıklarını orada da yapması kuvvetli bir olasılıktı.

 

 

         ETKİNLİK/ÖDEV

1.       Osmanlı Devleti, XV. ve XVI. yüzyıllarda Avrupa’daki stratejik rakipleri dışında merkezi ………………………..’da bulunan Roma Katolik Kilisesine karşı da uzun vadeli politikalar üretmiştir.

2.       Osmanlı Devleti Avrupa Hristiyan birliğini parçalamak amacıyla aldığı üç önlemi yazınız.

3.       Protestanların resmen mezhep ilan edildiği 1555 tarihli antlaşma ………………………………………………..’dır.

4.       ………………………. Hareketleri sonucunda Otuz Yıl Savaşları yaşanmıştır.

5.       XVI. Yüzyılda Almanya’da başlayan Katolik Kilisesinde gerçekleştirilen düzenleme hareketlerine  ………………………… denir.

6.       Osmanlı’nın adaletli ve hoşgörülü politikasının sonuçları nelerdir? Yazınız.

7.       Osmanlı, Kuzey Afrika Müslümanlarını ………………….. ve ……………………..’e karşı korumuştur.

8.       Osmanlı’nın Kuzey Afrika’da aldığı ilk toprak parçası ……………………….’dir.

9.       Hızır Reis (Barbaros Hayrettin)’in Osmanlı hizmetine girmesiyle Osmanlılara katılan yer ……………………….’dir.

10.   Trablusgarp, …………….…………. Reis tarafından Osmanlı Devleti'ne kazandırıldı.