DENİZLERDE HÂKİMİYET MÜCADELESİ

DENİZLERDE HÂKİMİYET MÜCADELESİ

·         İlk düzenli Osmanlı kara ordusu Orhan Bey Dönemi’nde kurulmuştu.

·         Daha sonra I. Murat Dönemi’nde devşirme ve tımar sistemi sayesinde Osmanlı kara gücü oldukça gelişti.

·         Güçlü kara ordusu sayesinde, Osmanlı Devleti’nin sınırları XV ve XVI. yüzyıllarda gerçekleştirilen fetihlerle hızla genişledi

·         Osmanlı donanmasının oluşumu: Osmanlı donanmasının temeli, Karesi ve diğer beyliklerin donanması ile oluşur

·         I. Bayezid (Yıldırım) Dönemi’nde Gelibolu’da yeni bir tersane inşa edildi.

·         I.Mehmet(Çelebi) Dönemi’nde, ilk Osmanlı deniz savaşı Venediklilerle yapıldı ancak kaybedildi.

·         II. Mehmet (Fatih), İstanbul’un fethi için güçlü donanma oluşturdu.(İstanbul,Trabzon ve Kırım)

·         II. Bayezid Döneminde Kili ve Akkerman’ın alınmasıyla Karadeniz’de; Modon, Koron, Navarin ve İnebahtı

·         Yavuz döneminde  Haliç Tersanesi yani “Tersane-i Amire” kurulur.

·         Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde ise Osmanlı donanması altın çağını yaşadı. Donanmaya verilen önem sayesinde, Osmanlı Devleti, kısa sürede Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika’nın tamamına hâkim oldu.

 

·         COĞRAFİ KEŞİFLER VE OSMANLI DEVLETİ’NE ETKİLERİ

·         Coğrafi Keşifler’in sebepleri şunlardır:

1.         Pusulanın geliştirilmesi/sağlam gemilerin yapılması

2.         Coğrafya bilgisinin ilerlemesi / cesur gemicilerin yetişmesi

3.         Avrupalıların Doğu’nun zenginliğini ele geçirme

4.         Hristiyanlığı yayma düşüncesi

5.         İpek ve Baharat gibi ticaret yollarının Türklerin denetiminde olması

 

Amerika'nın keşfedildiği gemiler (temsili)

•       Portekiz

1.       Bartlomeo Diaz: 1487’de Ümit Burnu’na ulaşır.

2.       Vasco do Gama: Hindistan’a ulaşır.

•       İspanya

1.       Christopher Colombus: 1492’de Amerika’ya ulaşır.

2.       Amarica Vespuci: 1499’da Amerika’ya ulaşır.

3.       Magellan ve Del Kano: Dünya’yı dolaşırlar

•       İngiltere

1.       John Cabot: Kuzey Amerika’ya ulaşır.

•       Fransa

1.       Cartler: Kuzey Amerika’ya ulaşır.

 

Coğrafi Keşifler

Coğrafi Keşiflerin Sonuçları

1.         Yeni kıtalar

2.         İspanyollar ve Portekizliler sömürge kurarlar.

3.         Afrikalıları köle ticaretinde kullandılar.

4.         Avrupa’dan Amerika’ya göçler olur.

5.         Avrupa’dan gelenler, Amerika’daki yerli halka (Aztek, Maya, İnka, Kızılderililer) oldukça kötü muamelelerde bulundular.

6.         TiAkdeniz limanları önemini kaybederken Atlas Okyanusu üzerindeki limanlar değer kazandı.

7.         Avrupa’ya bol miktarda altın ve gümüş getirildi. Böylece Avrupa’nın ekonomisi güçlendi.

8.         Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı zenginleşti. Burjuvalar asillerin topraklarını satın alarak büyük servet sahibi oldular.

9.         Yeni bitki, sebze ve meyve türleri de keşfedildi. Özellikle “yeni dünya” diye tabir edilen bu bölgelerdeki tütün, kahve, pamuk, patates, domates, kakao gibi ürünler bütün dünyaya yayıldı.

10.      Hristyanlık keşfedilen bölgelerde yayılma imkânı buldu.

11.      Dünya’nın yuvarlak olduğunun anlaşılması özellikle Katolik Kilisesinin birtakım öğretilerini derinden sarstı.

Coğrafi Keşiflerin Osmanlı Devleti’ne Etkileri

1.         Ticaret yollarının yön değiştirmesi, Osmanlı ülkesinden geçen İpek ve Baharat yollarının önemini azalttı.

2.         Akdeniz limanları önemini kaybetti.

3.         Osmanlı Devleti’nin gümrük gelirlerinde azalmaya,

4.         Keşfedilen bölgelerden Avrupa’ya taşınan değerli madenlerin (altın, gümüş) zamanla Osmanlı ülkesine girmesi, Osmanlı para birimi olan akçenin değer kaybetmesine yol açtı. Bu durum eşya ve mal fiyatlarının artmasına (enflasyon) neden oldu.

 

HİNT DENİZ SEFERLERİ (1538-1553)

 “Hint Deniz Seferleri”nin nedenleri

1.       Portekizler Hint ticaret yollarını denetimleri altına almaları

2.       Müslüman tüccarlara zarar vermeye başlamaları

3.       Hindistan’daki Müslüman Gücerat Hükümdarı, Osmanlıdan yardım istedi.

 

·         Osmanlı Devleti, Portekizleri bölgeden uzaklaştırmak amacıyla Hindistan’a dört sefer düzenledi.

1.         Hadım Süleyman Paşa (1538),

2.         Piri Reis (1551),

3.         Murat Reis (1552) ve

4.         Seydi Ali Reis (1553) tarafından gerçekleştirildi.

Hint Deniz Seferleri

·         Hint Deniz Seferlerinin başarısız olmasında Osmanlı Devleti’nin bölgenin önemini tam olarak kavrayamaması, Osmanlı gemilerinin açık denizlere dayanıklı olmaması ve bölge halkının tam destek vermemesi etkili oldu.

 

·         II. Selim Dönemi’nde Kurdoğlu Hızır Reis, Sinan Paşa ve Özdemiroğlu Osman Paşa komutasında Güney Arabistan’a başarılı seferler yapıldı.

·         Habeşistan ele geçirildi. Yine Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa, Osmanlı donanmasını Akdeniz’den Hint Okyanusu’na geçirebilmek için “Süveyş Kanalı Projesi”ni hayata geçirmek istedi. Bu proje ile

1.         Akdeniz’deki Osmanlı donanmaları, Kızıldeniz ve Hint Okyanusu’na geçebilecek

2.         Yemen ve Hicaz bölgeleri korunabilecek

3.         Coğrafi Keşifler yüzünden önemini kaybeden Akdeniz limanları yeniden canlanabilecekti.

Süveyş Kanalı konumu

 

·         Hint Deniz Seferleri sonucunda

1.         Kanuni Dönemi’nde; Arap Yarımadası, Kızıl Deniz ve Basra Körfezi’nin denetimi Osmanlı’ya geçti.

2.         Kızıldeniz bir iç deniz oldu.

3.         Portekizlilerin Hint Okyanusu’ndaki varlıkları sona erdirilemedi.

4.         Yemen, Eritre, Sudan sahilleri ve Habeşistan’ın bir kısmı ele geçirildi.

5.        Hint Deniz Seferleri oldukça büyük zorluklarla yapıldığı gibi, Osmanlı devletini ekonomik açıdan da olumsuz etkiledi.

 

 

Kızıldeniz'in konumu

ATLANTİK ÜLKELERİNİN AKDENİZ’E NÜFUZ ETME ÇABALARI

 

·         XVI. yüzyıl yoğun olarak Osmanlı Devleti ile Atlantik ülkeleri (İspanya, Portekiz, İngiltere, Hollanda) arasında Akdeniz’e hâkim olma mücadelesi içerisinde geçti.

·         İspanya ile mücadele

·         İspanya, ile  Akdeniz ve  Kuzey Afrika’da mücadele  

·         Haçlı ittifaklarının lideri

·         Preveze Deniz savaşı: Andrea Dorya komutasında bir Haçlı donanması oluşturuldu. Ancak 28 Eylül 1538’de yapılan Preveze Deniz Savaşı ile Haçlı donanması büyük bir bozguna uğratıldı.

·         Akdeniz’deki üstünlük Osmanlı Devleti’ne geçti.

Preveze'nin konumu

·         Cerbe’nin fethi: Turgut Reis komutasındaki bir donanma ile İspanyolların elinde bulunan Cerbe Adası’nı kuşattı.

·         Turgut Reis, bu kuşatmada zorlansa da Kaptanıderya Piyale Paşa’nın yardımı ile Cerbe Adası fethedildi

·         Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki hâkimiyeti daha da güçlendi (1560).

 

Cerbe adası konumu

·         Kıbrıs’ın alınması: II. Selim/ Venedikliler /Kaptanıderya Lala Mustafa Paşa/ Doğu Akdeniz    

·         İnebahtı deniz savaşı: Kıbrıs’ın fethi / Haçlı donanması/

Osmanlı donanmasını yaktılar (1571).

 

Kıbrıs'ın konumu

·         Tunus’un fethi: İspanya/ (1574)/

 

Akdeniz ve çevresi

·         Osmanlı Devleti ile Portekiz arasında yaşanan Akdeniz’e hâkim olma mücadelesi zamanla Atlas ve Hint Okyanusu’nda da devam etti.

·         Akdeniz’deki Osmanlı-Portekiz rekabetinin temelinde, Osmanlı Devleti’nin her geçen gün Akdeniz ve Kuzey Afrika’da hâkimiyet alanını genişletmesi etkili oldu.

·         Osmanlı Devleti ile Kuzey Afrika’nın en batısında yer alan Fas’taki hâkimiyet mücadelesini kaybetti. Tarihte “Vadiü’s Seyl Savaşı” olarak bilinen savaşta Portekiz donanmaları ağır bir darbe aldı; hatta Portekiz Kralı da bu savaşta hayatını kaybetti (1576).

·         Bu savaştan sonra Portekiz, Akdeniz ve diğer bölgelerdeki sömürgelerini kaybederek sömürgecilik rekabetinde geri plana düştü.

 

Fas ve Osmanlı

·         Hollanda, İspanya zayıflayınca bağımsız olur/Portekiz sömürgelerini ele geçirir/ Osmanlı’dan ekonomik imtiyazlar kazanarak Akdeniz’de etkinliğini arttırmak istedi.

Habsburg İspanyası

·         İngiltere, XVI. yy donanma gücü/ sömürgecilik ile zenginleşme

·         XVII. yüzyıldan itibaren sömürgecilik faaliyetlerinde en büyük rakipleri olan İspanya, Portekiz ve Fransa’yı saf dışı bırakarak âdeta tek başına yol aldı.

İngiltere

ETKİNLİK -ÖDEV

1.       Osmanlı’da ilk düzenli ordu ………………….. döneminde kuruldu.

2.       Tımar sistemi ve devşirme ilk defa Osmanlı’da sultan ……………………. döneminde uygulandı.

3.       ……………………. Beyliğinin alınması ile Osmanlı donanma sahibi olur.

4.       Osmanlı’da ilk deniz savaşı ………………… döneminde yapıldı.

5.       Avrupalıların doğunun zenginliğini almak için yaptıkları keşiflere ……………….. denir.

6.       ………………………. Ve ……………….. Dünyayı dolaşarak dünyanın yuvarlaklığı anlaşılır.

7.       Keşiflerle ……………… limanları önam kaybederken ……………. Limanları önem kazanır.

8.       Seydi Ali Reis’in yazdığı kitabın adı ………………………. …………..’tir.

9.       ……………… kanal projesiyle Akdeniz ile Kızıldeniz birleştirilmeye çalışılır.

10.   ……………….. savaşıyla Akdeniz Türk gölü oluken bu olayın devamı ……………….. savaşı ile olur.

11.   Kıbrıs adasının alınması üzerine Haçlı ittifakı ……………………..’nda Osmanlı donanmasını yakar.

12.   …………………………… savaşıyla Portekiz zayıflamaya başlamış olup Fas himaye altına alınır.