BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ TARİHİ (1040-1157) -2- ARSLAN YABGU DÖNEMİ

Arslan Yabgu’nun Selçuklu Ailesinin Başına Geçmesi 

     Selçuk Bey’in vefatı üzerine ailenin başına Arslan Yabgu geçmiştir. Arslan Yabgu’nun yönetiminde Selçuklular Cend’den Maveraünnehir’de Buhara çevresine geldiler. Samanilerin yıkılması üzerine bu bölgeye egemen olmaya başlayan Karahanlılar ile Selçuklular karşı karşıya gelmişlerdi. Tuğrul ve Çağrı Beyler Karahanlı İlig Nasr Han’ın saldırısına uğrayınca diğer Karahanlı hanedan üyesi Buğra Ahmet Han’ın yanına Talas’a gitseler de Buğra Ahmet Han onları düşmanca karşılamış hatta Tuğrul Bey’i tutuklatsa da Çağrı Bey’in ani hamlesiyle Çağrı Bey kardeşini kurtarmayı başarmıştı. Bu olaydan sonra Tuğrul Bey çöllere çekilmek zorunda kalırken Çağrı Bey ünlü Anadolu’ya keşif seferini yaptı.

Selçuk Bey'den sonra Selçukluların başına Arslan Yabgu geçmiştir.

    Bu sıralarda Arslan Yabgu, Karahanlı hanedanından Ali Tekin’in kuvvetlerine yardımda bulunarak onun Buhara’yı ele geçirmesine katkı sağladı. Karahanlı devletinin büyük kağanı Yusuf Kadır Han’ın kağanlığını tanımayı reddeden Ali Tekin’in Arslan Yabgu ile ittifak yapması Maveraünnehir’de egemen olmak isteyen Gazneli Sultan Mahmut ile Karahanlı Yusuf Kadır Han’ın çıkarına tersti. Bu durum üzerine Ali Tekin’e karşı Yusuf Kadır Han ile Gazneli Sultan Mahmut 1025 yılında Semerkant’ta buluştular. Bu ünlü iki hükümdar “bütün İran ve Turan sorunlarını” tartışıp karara bağladılar. Bu buluşmada alınan en önemli kararlardan biri Arslan Yabgu yönetimindeki Oğuzların Maveraünnehir ’den Horasan’a gönderilmeleriydi. Bunun üzerine ArslanYabgu ile Ali Tekin Gazne ve Karahanlı ittifakına karşı koyamayacaklarını anlayınca Buhara’yı terk ederek çöllere çekilmek zorunda kaldılar. Sultan Mahmut, Arslan Yabgu’yu huzuruna davet etti, Semerkant’ta yapılan görüşmede Gazneli Mahmut Arslan Yabgu yönetimindeki Oğuzların ileride Gazne devleti için tahlike olabileceğini düşünmüş olacak ki davet ettiği Arslan Yabgu’yu Hindistan’daki Kalincar Kalesi’ne hapsetti(1025).

Selçuklu hanedanı yöneticisi Arslan Yabgu Gaznelilere esir düştü

    Arslan Yabgu’nun yanındaki Türkmenler öldürülmüş Oğuzların büyük bir kısmı dağılmış ve Arslan Yabgu yedi yıllık esaretten sonra Kalincar’da hayatını kaybetmişti. Arslan Yabgu’nun esaretinden sonra Selçuk Bey’in diğer oğlu Musa, Yabguluğa gelmiş olsa da Oğuzlar arasında Tuğrul ve Çağrı Beyler yönetimde etkin hale gelmeye başladılar. 

    Arslan Yabgu’nun oğlu olan Kutalmış, Buhara’ya kaçmayı başarmıştı. İleriki dönemlerde Anadolu Selçuklu devletini kuracak Süleyman Şah, Kutalmış’ın oğlu Arslan Yabgu’nun torudur. 

Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış, Anadolu'nun fethinde önemli rol oynamış; Kutalmış'ın oğlu Süleyman Şah, Anadolu Selçuklu Devleti'ni kuracaktı.

     Ali Tekin, Buhara’yı eline geçirmiş Tuğrul ve Çağrı Beylere ittifak kurma teklifi götürmüş bu teklif reddedilince Selçuk Bey’in diğer oğlu Yusuf’u Yabgu ilan ettirme girişimine Yusuf, Selçuklu ailesinin birliğinin bozulacağı bahanesiyle reddetti. Ali Tekin, Yusuf’un üzerine kuvvet göndererek onu öldürtmesi ve Selçuklulara baskı uygulaması üzerine Selçuklular Harezm bölgesine çekildiler. Gazneli Mahmut’un 1030’da ölümüyle başa geçen oğlu Mesut’un başa geçmesi üzerine Ali Tekin ile Selçuklular arasında Gaznelilere tekrar ittifak kuruldu(1032). Ali Tekin’in 1035’te ölümüyle Selçuklu ailesi Gazne’ye karşı bağımsızlık mücadelesi veren Harezm yöneticisi Altuntaş’ın oğlu Harun’un davetiyle Maveraünnehir’den Harezm bölgesine gittiler. Selçuklulara, Cend emiri Şah Melik saldırarak yedi bin kişiyi öldürmüştü. Selçukluların bu ağır kaybına karşı onların desteğini kaybetmek istemeyen Harun, onlara bir çok mal ve ganimetinden pay vermişti. Selçuklular tekrar toparlandığı sıralarda Gazneliler, Harun’u ortadan kaldırmayı başarmışlardı(1035).