ROMA TARİHİ -11/Gracchus kardeşlerin ıslahatları

 

Gracchus kardeşlerin ıslahatları

Gracchus kardeşler

a)      Tiberius Sempronius Gracchus Reformu

·         Roma Cumhuriyet Dönemi’nde MÖ 2. yüzyıl sonlarından itibaren köylüler giderek yoksullaşmış ve borçlanmıştı. Roma toplumunun taşıyıcısı bu sınıfının durumu, toplumun diğer kesimlerini de etkiliyordu. Bu nedenle soylu bir Roma ailesi mensubu olan Tiberius Sempronius Gracchus MÖ 133’te Halk Tribunus'u (pleb tribunus’u) seçildi. Tiberius, Roma’nın İtalya’da fethetmiş olduğu toprakların ihtiyacı olan köylülere veya çiftçilikle uğraşanlara dağıtılmasını önerdi.

Tiberius Sempronius Gracchus

·         Tiberius, toprak reformu niteliğindeki tasanyı, Senatus’un görüşüne sunmadan doğrudan Halk Meclisi’ne (Comitia Tributa / Concilium Plebis) götürdü; fakat teklif, daha muhafazakâr bir yapıya sahip Senatus’un müdahalesiyle diğer Halk Tribunus’u  Octavius tarafından veto edilince  Tiberius, diğer Halk Tribunus’u Octavius’un halkın menfaatini gözetmediği için görevden alınmasını sağladı. Böylece öneri kanunlaştı. Bu reformun yürütülmesi için kendisi, kardeşi Gaius Sempronius Gracchus ve Appius Claudius Pulcher’den oluşan üçlü bir komisyon hemen çalışmalarına başladı.

·         Kanun önerisinin yasallaşması köylü sınıfında geçici bir rahatlama sağlasa da; köylüler kendilerine dağıtılan toprakları işletmekte ve ürün almada sıkıntıya düştüler. İşte tam bu sıkıntılı dönemde Pergamon Kralı III. Attalos ölmüş ve ölümünden sonra iç karışıklık çıkması ve neticede ülkesinin yok olması riskine karşı, Pergamon topraklarını vasiyetiyle Roma’ya bırakmıştı (MÖ 133).

·         Bunun üzerine Tiberius, Pergamon topraklarının Roma tarafından ilhak edilmesi ve krallığın servetinin Romalı köylülerin durumunun iyileştirmek için kullanılmasını öngören yeni bir kanun teklifi daha sundu ve bu teklif de kabul edildi. Fakat bu teklif büyük tepki gördü. Görevinin sona ermesinden sonra hesap sorulacağı konusunda tehdit edildi; çünkü devlete ait toprakların tasarrufu gibi temel konular Senatus’un işiydi. Senatus’un devre dışı bırakılarak önemli bir konunun oldubittiye getirilmesinin Roma’da büyük tartışmalara ve krize yol açması kaçınılmazdı. Neticede Tiberius’un görevi sona erince, Roma’da çıkan izdihamda senatörlerce öldürüldü.

b)      Gaius Sempronius Gracchus Reformu

·         Toprak reformu -olasılıkla yoksul köylülerin ayaklanmasından endişe duyulduğu için- uygulamadan hemen kaldırılamadı. Kardeşinin öldürülmesinden sonra Gaius Sempronius Gracchus MÖ 123 yılında Halk Triburıus’u seçildi. Halk tribunus’lannın görev süresi bir yıl olmasına rağmen bir kanun değişikliğiyle ertesi yıl da (MÖ. 122) tribunus seçildi. Gaius’un diğer bir amacı kardeşinin ortaya koyduğu reformların sürdürülmesi ve yeni reformlar yapması ise, bir amacı da Senatus’a karşı mücadele ederek kardeşinin intikamını almaktı.

Gaius Sempronius Gracchus

·         Kardeşinin aksine Gaius iyi bir hatipti; bu nedenle halkı etkileyebilecek güce sahipti. Gaius’un ele aldığı konular ve çıkardığı kanunlar şunlardı:

ü  toprak reformu meselesini yeniden harekete geçirmek,

ü  halka ucuz buğday dağıtımını sağlamak,

ü  Asia Eyaleti’nin maddi kaynağının bir kısmını tekrar Roma’ya kanalize etmek,

ü  mahkeme üyelerinin Senatus sınıfı yerine Atlı sınıfından (equites) seçilmesi,

ü  yeni koloniler kurulması,

ü  müttefiklere (İtaliklere) yurttaşlık hakkı verilmesi.

·         Bunların hepsi çok önemli reformlardı ve Senatus’a rağmen yasallaştırılmışlardı. Ancak, son reform hareketi, yani müttefiklere de yurttaşlık hakkı verilmesi, aleyhte propaganda sonucu mecliste reddedilmiştir. Senatus ve Atlı (Equites, Şövalye) sınıfının yanı sıra kendi haklarını müttefiklerle paylaşmak istemeyen yurttaşların da tepkisini çeken Gaius MÖ 121 yılı tribunus’luğuna seçilmemiştir. Senatus’un M.Ö. 121 yılı consul’ü Opinius’a verdiği yetkiyle, Aventinus Tepesine sığınmış olan Gaius ve taraftarları öldürülmüştür. Çıkarılan bazı kanunlar devam ettirilmiş, toprak kanunu ile müttefiklere yurttaşlık verilmesini öngörenler zamanla yürürlükten kaldırılmıştır. Kuşkusuz halkın buğdayı ucuz alabilmesi devletin parasal desteğini gerektirdiğinden, bu uygulama Roma hâzinesine pahalıya mal oluyordu. Halk Meclisi’nin gücünü Senatus’un üstüne çıkartan Gracchus kardeşlerin öldürülmesinden sonra Senatus tekrar eski gücüne kavuşmuştur. Ancak Atlı Sınıfı (equites) ile senatörler bundan böyle iki ayrı kutupta yer almaya başladılar.