ROMA TARİHİ -45 Beş İmparator Dönemi-Marcus Ulpius Nerva Traianus (98-117)

 

·         Marcus Ulpius Nerva Traianus (98-117)

"En İyi İmparatorlar"dönemi imparatorları

·         Döneminin en önemli özelliği: En iyi imparatorlardan ikincisidir. Roma en geniş sınırlara ulaşmıştır.

·         Doğumu: 53’te İspanya’nın Italica eyaletinde doğan Traianus, iyi bir asker ve idareci bir babanın oğlu olup ilk eyalet kökenli imparatordur. Babası Marcus Ulpius Traianus senatörlük, consullük, Syria’de valilik yapmıştır.

 Marcus Ulpius Nerva Traianus

·         Principatus Dönemi’nin ilginç olayı: Nerva’nın Traianus’u evlat edinerek kendisinden sonra tahtın vârisi yapması Principatus Dönemi (MÖ 27-284) siyasi tarihinde bir dönüm noktasıdır. Çocuğu olmayan Nerva, en nitelikli ve başarılı bireyi evlat edinip tahtın vârisi yapmıştı.  Bu sistem sonraki birkaç imparatorun seçiminde de uygulandı. Soya bağlı veraset sistemi terk edilmedi ancak çocuksuz imparatorların vâris meselesi sorunsuz şekilde çözümlendi. Nerva öldüğünde Traianus hemen Roma’ya gelmedi; önce vali olarak görev yaptığı Yukarı Germania’daki işlerini düzene koyduktan sonra 99 Roma’ya gider.

Bergama'da Traianus’un tapınağı 

·         Önceki görevleri ve Plinius: İmparator, daha baştan itibaren güçlü karakterini Senatus ile ilişkilerinde dikkatli davrandı. Kendisi de biri Domitianus (81-96) döneminde consul oldu. Genç Plinius’un da 100’de consul seçilmesini sağladı ve o da Senatus’ta imparatora teşekkür konuşması yaptı. Plinius daha sonra Bithynia-Pontus valiliğine de getirildi.

·         Traianus döneminde eyaletlerden de kayda değer sayıda üye Senatus’a girmeye başladı. Traianus, imparator olmadan kısa süre önce kendisinden yaklaşık 17 yaş küçük Plotina ile evlenir ancak çocuklarının olup olmadığın bilmiyoruz. 105’te Augusta unvanı verilen Plotina, Traianus’un ölümünden 6 yıl sonra, 123’te 53 yaşında, ölür.

Pompeia Plotina

 

·         Dacia seferleri(savaşları): Traianus’un ilk askeri harekâtı bugünkü Romanya sınırları içinde kalan Dacia’ya oldu. İmparator Domitianus, Daclara karşı başarılı olamamış hatta onlara yıllık haraç vermeyi bile kabul etmişti. Dac kralı Decebalus’un itaat altına alınması ve bu küçük düşürücü durumdan kurtularak Roma’nın itibarı sağlandı. Traianus, Daclara karşı biri 101-102’de diğeri 105-106’da olmak üzere iki kez sefer yaptı.

 

Dacia krallığı

·         Birinci Dacia seferi: Traianus 101 yılı başlarında Dacia’ya sefere çıktı. Dacları önce Tapae’da yenilgiye uğrattı. 102’de Decebalus(dacia kralları unvanı; bu dönem kralı Diuppaneus,87-106)’un bir saldırısını püskürttü. Daha sonra Dacların başkenti Sarmizegethusa’ya yönelen Traianus, Dacları anlaşmaya zorladı. Kralları itaat altına alındı.  Sarmizegethusa’ya bir Roma garnizonu yerleşti. Böylece Daclar Roma’ya bağlı bağlı bir krallık statüsüne getirildiler. Traianus büyük bir zafer alayı eşliğinde Roma’ya girdi.  Kendisine Dacicus (Dac Fatihi) unvanı verdi.

 

Dacia savaşlarını konu edinen bir kabartma

·         İkinci Dacia seferi: Decebalus Roma için hâlâ bir tehdit oluşturmaktaydı. Başkent Sarmizegethusa’daki Roma garnizonunu da çıkartmışTı. Bu nedenle kesin sonuç için Traianus 105’te Dacia’ya ikinci bir sefer daha düzenledi. Bu sefer sonucunda başkent Sarmizegethusa ele geçirildi (106). Daclardan elde edilen ganimet Roma’ya götürülür. Decebalus (Kral Diuppaneus,87-106), intihar eder. Decebalus’un kesik başı Roma’da teşhir edildi. Bundan böyle Dacia’da Roma eyaleti oluşturuldu. Dac başkenti Sarmizegethusa bundan böyle Roma kolonisi yapılarak Ulpia Traiana adı verildi. Dac savaşlarının ve zaferinin anısına Roma’daki Forum’da bir anıt-sütun dikildi.  

 

·         Doğu’da Mücadele ve Parthlarla savaş: Dac savaşlarından sonra Traianus yaklaşık yedi yıl Roma’da kaldı. 114’te doğu sınırlarının güvenliğini sağlamak istedi. Doğu’da Parthlarla olan mücadele daha Roma’nın Cumhuriyet Dönemi yıllarına dayanr. Principatus döneminin başından itibaren de Parthlar Roma’nın doğu sınırı için bir tehdit oldular.  Kimi zanan da Parthlar Roma’yı yenilgiye uğradılar. Traianus, artık eski güçlerinin kalmadığını düşündüğü Parthları yenmek ister. Parthlar da Roma’ya bağlı krallık olan Armenia’nın iç işlerine karışıyordu. İmparator, önce, güç kullanarak Armenia Krallığı topraklarını Roma topraklarına kattı. Daha  sonra da 115’te Parth ülkesi de dâhil olmak üzere tüm eski Mezopotamya’yı ele geçirmek için Doğu’ya bir sefer düzenlense de istenen başarılar elde edilmedi. Sadece Armenia ve Mezopotamya’nın eyalet statüsüne alındı. Nitekim Seleukeia ve Babylon gibi önemli kentlerin ele geçirilmesi başarı olsa da Parthlar yıkılmadı. iimparatora Parthicus (Part fatihi) unvanı verildi. Bölgedeki kgüvenlik için ordunun bir kısmı Syria’da bırakıldı.

 

Parth imparatorluğu (İran;MÖ 247-224)

·         Yahudi isyanı: Traianus’un Doğu’da olduğu sırada, Kuzey Afrika’daki Libya’da Kyrenaika’da Yahudiler de isyan eder. İsyan Kıbrıs ve Mısır’a da yayıldı. Yahudiler, Vespasianus ve Titus zamanında uğradıkları kötü muameleyi, katledilen dindaşlarını ve Kudüs’teki SüleymanTapınağı’nın yıkılmasının intikamını almak istediler. Güçlükle bastırılan isyan sırasında isyancılar da binlerce Yahudi olmayan insanı katlettiler.

Kyrenaika (Sireneyka veya Barka)

·         Antakya’yı üs kullanması ve ölümü: İmparator, Doğu seferi sırasında Antiokheia’yı (Antakya) üs olarak kulandı. O, Roma’ya dönme kararı aldığında orada bulunuyordu. Buradan yola çıkarak önce Selinus’a (Antalya-Gazipaşa’da antik kent)) gider. Selinus’ta felç geçirince Syria Eyaleti’nin valisi Hadrianus’u evlat edinerek onun kendisinden sonra tahtın vârisi olduğunu Roma Senatus’una bildirdi. Traianus, 117’de öldü.

Antiokheia’nın konumu