1453-1520 YILLARI ARASI OSMANLI SİYASİ FAALİYETLERİ

 5.  ÜNİTE: DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453-1595)

1453-1520 YILLARI ARASI OSMANLI SİYASİ FAALİYETLERİ

II.MEHMET DÖNEMİ (FATİH SULTAN MEHMET ) (1451-1481)

Resim 1: II. Mehmet

 II. Mehmed’in Amaçları:

1.       İstanbul’u fethetmek.

2.       Anadolu’yu tek yönetimde birleştirmek.

3.       Karadeniz ticaret yoluna hakim olmak.

İSTANBUL’UN FETHİ VE SONUÇLARI

İstanbul Fethi nedenleri:

1. Bizans'ın Osmanlı Devleti'nin Anadolu- Rumeli arası asker geçirmesine engel olması.
2. Bizans'ın, Avrupa devletlerini, Anadolu beyliklerini ve Osmanlı şehzadelerini Osmanlılar aleyhine kışkırtması.
3. Rumeli’de kesin hâkimiyet için İstanbul’un fethi şarttı.
4. Osmanlı’nın Rumeli’de Edirne’den, Anadolu’da Bursa’dan yönetilmesi. İstanbul’un fethi ile tek merkezden yönetim sağlanacaktı.
5. Kara ve deniz ticaret yollarının kesiştiği yerdir.
6. Hz Muhammed’in hadisinin etkisi (FETH-İ MÜBİN kabul edilir, s.117)

Harita1: II. Mehmet başa geçtiğinde Osmanlı sınırları

 

Osmanlı'nın Fetih Hazırlıkları:

1. Bizans’a deniz yoluyla gelebilecek yardımları önlemek amacıyla Anadolu Hisarı’nın karşısına Boğazkesen adı verilen Rumeli Hisarı yapıldı.
2. Surları aşmak için yürüyen tekerlekli kuleler yapıldı.
3. Kuşatmayı denizden desteklemek için 400 gemiden oluşan donanma hazırlandı. Gemilerden bazıları kara yoluyla Haliç’e indirildi.
4. Edirne’de şahi denen büyük toplar döküldü.
5. havan topları yapıldı.
6. Avrupa’dan gelecek saldırılara karşı Mora ve Balkanlara kuvvet gönderildi.

 

Resim 2:Rumeli Hisarı

u  Bizans’ın hazırlıkları:

1. İmparator XI. Konstantin, Katolik ve Ortodoks kiliselerini birleştirmek istedi. Böylece papanın yardımıyla Avrupa devletlerinin desteğini sağlamak istiyordu.
2. Haliç’in girişi kalın zincirlerle ve eski gemilerle kapatıldı.
3. Halk silahlandırılıp surlar tamir edildi.
4. Grejuva (Rum ateşi) adı verilen bir silah geliştirildi.

 

Resim 3: Bazı gemilerin Haliç'e indirilmesi ve İstanbul kuşatma planı

Resim 4:Bizans'ın çektiği zincirler

İstanbul'un Fethi'nin Türk Tarihi Açısından Sonuçları:

1. Osmanlı Devleti için yükselme dönemi başladı.
2. İstanbul Osmanlı Devleti’nin başkenti oldu. 
3. Boğazlar Osmanlı hakimiyetine girdi.
4. Karadeniz ticaret yolu Osmanlıların eline geçti.
5. Türklerin Avrupa’ya yerleşmeleri hızlandı.
6. II. Mehmet, Fatih unvanını aldı.
7. Osmanlı’nın Anadolu ve Rumeli toprakları bütünleşti.  
8. Osmanlıların İslam dünyasındaki saygınlığı arttı. 

Resim 5: II. Mehmet'in İstanbul'a girişi 

Dünya Tarihi Açısından Sonuçları:

1. Büyük surların toplarla yıkılabileceği anlaşılmış ve bu da  Avrupa'da derebey şatolarının yıkılarak Ortaçağ feodalite rejimine son verilmesini sağlamıştır.
2. Teknolojik alandaki gelişme yönetim alanında değişikliklere yol açmıştır.
3. İpek yolları Türklerin eline geçmiş. Avrupalı denizciler başka deniz yolları aramak zorunda kalmışlar ve böylece coğrafi keşifler başlamıştır.
4. 1058 yıllık Doğu Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla Roma imparatorluğu tarihe karıştı.
5. İstanbul’un fethinden sonra İtalya’ya kaçan bilginler orada Rönesans hareketini başlattılar.
6. İstanbul’un fethi Ortaçağ’ın sonu, Yeniçağ’ın başlangıcı olarak kabul edildi.

 

Resim 6:Macar Urban'ın yaptığı top

Fatih’in fetih sonrası izlediği siyaset:

1. Yönetimi altındaki Hrıstiyanlara hoşgörülü davranma
2. Topkapı Sarayı inşa edildi
3. Sahn-ı Seman inşa edildi
4. Kapalı Çarşı’nın temeli olan Büyük Bedesten yapıldı.
5. Ortodoks Kilisesini denetim altına almak, Katolik Kilisesine karşı güç oluşturmak ve Balkanlarda yapılacak fetihlerde Rumlardan destek sağlamak amacıyla Ortodoks Kilisesinin varlığı devam ettirilmiştir.

 

Resim 7: Topkapı sarayı giriş kapısı

Fatih’in Bizans ile akrabalık bağı olan Mora ve Trabzon’u fethetmesinin önemi ve sonuçları nelerdir?

u  Bizans denilen Doğu Roma imparatorluğunu yeniden diritilmesinin önüne geçilmiştir.

 

Harita2: Mora ve Trabzon

Fatih Sultan Mehmed döneminde Rumeli (Balkanlar)’da yapılan fetihler ;

u  Sırbistan,                Mora,              Eflak,  

u  Boğdan,                  Bosna,            Hersek,

u  Arnavutluk,             İtalya,              Atina  

 

Harita3: II. Mehmet'in Balkanlar'da aldığı yerler

Fatih Sultan Mehmed döneminde Anadolu’da Gelişmeler;

1. Amasra Cenevizlilerden alınmıştır.
2. Sinop İsfendiyaroğulları beyliğinden alınmıştır.
3. Trabzon Rum İmparatorluğu’na son verilmiştir.
4. Karamanoğulları beyliğinden Konya ve çevresi alınmış, Karamanlılar Niğde çevresine çekilmişlerdir.
5. Doğu Anadolu hakimiyeti için Akkoyunlu devleti ile Otlukbeli savaşı yapıldı.

 

Harita4: II.Mehmet'in Anadolu'da aldığı yerler

 

Fatih Sultan Mehmed döneminde Denizlerde Gelişmeler

u  Kırım’ın alınması ile Osmanlı Devleti Karadeniz’i Türk gölü haline getirmiştir.

u  Fatih Döneminde Alınan Adalar:

u  Gökçeada,  Taşoz,  Bozcaada,  Limni, Midilli, Semadirek, Eğriboz adaları alınarak Ege denizinde egemenlik kuruldu.

u  Zenta, Kefalonya,  Ayamavra adaları ele geçirilerek Adriya denizinde güç kazanıldı.

u  Otranto seferi: Fatih’in amaçlarından biri de İtalya’yı fethetmekti. Ancak Fatih’in aniden ölmesi nedeniyle sefer yarıda kalmıştır.

Harita 5: II.Mehmet'in egemenlik sağladığı denizler

u  Fatih dönemi diğer çalışmaları

1. Kapalıçarşı inşa edildi.
2. Topkapı Sarayı inşası başladı.
3. Osmanlı’nın en önemli medreselerinden biri olan Sahn-ı Seman medresesi kuruldu. Bazılarınca bu medrese İstanbul Üniversitesinin temeli sayılır.
4. Kırım ve İstanbul fethiyle devlet kasası dolmuş bu de Fatih döneminde ilk defa altın metalinden para bastırılmıştır.
5. İstanbul bilim ve kültür merkezi haline getirilmeye çalışılmıştır. Bunu en önemli göstergesi Fatih’in kendi portresini Bellini’ye yaptırması ve Leonardo da Vinci’nin İstanbul’u ziyaret etmesidir.

Resim 8: İBB'nin satın aldığı II. Mehmet tablosu

II. BAYEZİD(1481-1512) VE I. SELİM(1512-1520) DÖNEMLERİ (Bu dönemlerle ilgili daha ayrıntılı bilgi için şu maddelere bakabilirsiniz:  II.BAYEZİD (1481-1512) ve YAVUZ SULTAN SELİM (1512-1520)  )

u  İSLAM DÜNYASI LİDERLİĞİNE

u  Yavuz Sultan Selim padişah olduğunda İran’da kurulmuş olan Safeviler Anadolu’da Şiilik mezhebini yaymak istiyordu.

u  Osmanlı’nın sünni mezhebinden olması Türk devletleri oldukları halde Safevi ve Osmanlı devletlerinin karşı karşıya gelmesi demekti.

u  Osmanlıların gittikçe güçlenmesi Mısır’da kurulan Memlûklu Devleti’ni rahatsız ediyordu.

u  Maraş çevresinde hüküm süren Dulkadiroğulları ise Osmanlı Devleti aleyhine Memlûklularla iş birliği hâlinde idi. Yavuz Sultan Selim’in siyasi politikası, Türk İslam dünyasını tek çatı altında toplamaktı. 

Harita6: I. Selim'in yaptığı seferler

u  OSMANLI-SAFEVİ İLİŞKİLERİ VE ÇALDIRAN SAVAŞI (1514)

u  Savaşın nedenleri:

1. Safevi Devleti’nin Anadolu’da mezhebini yaymak istemesi ve bu amaçla 1511’de II. Bayezid döneminde Şahkulu İsyanı’nı desteklemesi
2. Doğu Anadolu’da egemenlik kurulmak istenmesi

u  Yavuz Sultan Selim, şehzadeliği döneminde Trabzon’da vali iken Doğu Anadolu’daki gelişmeleri yakından takip ediyordu.

u  Bu olayların ciddiyetini gördüğünden babasını tahttan uzaklaştırmak girişiminde bulundu. 

 

Harita 7:Safevi devleti sınırları

u  İki ordu Van Gölü’nün kuzeydoğusundaki Çaldıran Ovası’nda karşı karşıya geldi (1514).

1. Safevi ordusu bozguna uğradı.
2. Şah İsmail, ülkesinin iç kesimlerine kaçmak zorunda kaldı.
3. Tebriz, Musul, Kerkük ve Erbil Osmanlı topraklarına katıldı. Ayrıca Tebriz, Halep ve Bursa İpek Yolu’nun da hâkimiyeti Osmanlılara geçti.
4. Anadolu’daki Safevi tehlikesi önlendi.

 

u  Turnadağ Savaşı:

1. Yavuz Sultan Selim, Çaldıran’dan dönerken Sinan Paşa komutasındaki bir orduyu Dulkadiroğulları Beyliği üzerine yolladı.
2. Turnadağ Savaşı’nda Dulkadiroğulları yenilgiye uğratılarak Osmanlı hâkimiyeti altına alındı.
3. Böylece Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlanmış oldu. Bu durum Osmanlı-Memlûklu ilişkilerinin iyice gerilmesine neden oldu.

 

Harita 8: Dulkadiroğulları 

u  OSMANLI-MEMLÛKLU İLİŞKİLERİ

u  Çaldıran Savaşı ile Safevi devletini mağlup edeb Yavuz Sultan Selim, Türk İslam dünyasındaki en büyük rakibi konumunda olan Memlûklular üzerine yürüdü.

u  Mısır seferinin nedenleri

1. Baharat Yolu’nun denetimini ele geçirerek ekonomik yönden güçlenmek,
2. Türk İslam dünyasının tek lideri olmak,
3. Halifelik makamının ve kutsal yerlerin denetimini Memlûklulardan almak gibi sebepler etkili olmuştur.

Harita 9: I. Selim'in seferleri öncesi Orta Doğu

u  Mercidabık Savaşı (1516):

u  Yavuz Sultan Selim ile Memlûklu Sultanı Kansu Gavri Halep ile Kilis arasındaki Mercidabık Ovası’nda karşılaştı (1516).

1. Savaşı Osmanlı Devleti kazandı. Memlûklu Hükümdarı Kansu Gavri savaş alanında öldü.
2. Mercidabık Savaşı sonunda Halep ve Şam ele geçirilerek Suriye Osmanlı topraklarına katıldı.

 

Harita10: Mercidabık savaşı hemen sonrası

u  Ridaniye Savaşı (1517):

u  Kışı Şam’da geçiren Yavuz, Mısır seferi için hazırlıklara başladı. 1517 baharında Sina Çölü’nü geçerek Kahire yakınlarında Mısır ordusu ile yaptığı Ridaniye Savaşı’nı kazandı.

u  Mısır Seferi sonucunda;

1. Memlûklu Devleti yıkıldı.
2. Suriye, Filistin, Lübnan, Mısır ve Hicaz bölgeleri Osmanlı Devleti’ne katıldı.
3. Doğu Akdeniz’den geçen Baharat Yolu Osmanlı Devleti’nin denetimine girdi.
4. Halifelik Osmanlılara geçti ve Osmanlı Devleti İslam dünyasının lideri oldu.
5. Venedikliler, Kıbrıs Adası için Memlûklara ödedikleri vergiyi bundan sonra Osmanlı Devleti’ne ödemeye başladı.

Harita 11: I. Selim öncesi ve sonrası Osmanlı

                                    

                                                                                 ÖDEV

YAZILIYA HAZIRLIK AMACIYLA AŞAĞIDA VERİLEN SORULARI CEVAPLAYINIZ..

ÖDEV/ ETKİNLİK

A.   Aşağıda verilen boşlukları doldurunuz.

1.    Bizans'ın İstanbul kuşatmasına karşı yaptığı hazırlıklardan biri de ..................... (Rum ateşi) adı verilen bir silah geliştirmek olmuştur.

2.    İstanbul'un fethiyle Osmanlı Devleti’nin .......................ve ..................... toprakları bütünleşti.

3.    İstanbul'un fethiyle büyük surların toplarla yıkılabileceği anlaşılmış  bu da  Avrupa’da derebey şatolarının yıkılarak Orta Çağ ........................ rejimine son verilmesini sağlamıştır.

4.    Fatih Sultan Mehmed'in ...................................'da yaptığı fetihlerden bazıları Sırbistan, Mora, Bosna-Hersek, Eflak ve Boğdan göste-rilebilir.

5.    Fatih Sultan Mehmed'in kuşattığı halde alamadığı ........................... adası ve ...................... vardır.

6.    ............................. Seferi ile Karadeniz bir Türk gölü haline geldi.

7.    Fatih Sultan Mehmed döneminde yasalaşan ................................. .........   ............................. ile kardeş katli yasalaştı.

8.    ........... ............................. Olayı bir iç sorunken dış sorun haline gelmiştir.

9. II. Bayazıt döneminde gerçekleşen isyan ………………………İsyanıdır.

10. Mikropların varlığından bahseden ilk Müslüman bilim adamı ……….......………….’dir.

11. Osmanlıda yönetim ve askerlik işlerinden   sorumlu sınıf …………..………….’tır.

    B. Aşağıda verilen soruları yanıtlayınız.

1.    Fatih Sultan Mehmed'in, Balkan egemenliği için yaptığı fetihler hangileridir?

2.   Fatih Sultan Mehmed'in, Anadolu  egemenliği için yaptığı fetihler hangileridir?

3. Fatih Sultan Mehmed döneminde yapılan Otlukbeli savaşı hakkında bilgi veriniz?

4.    İstanbul'un fethi için yapılan hazırlıklar nelerdir?

5.    İstanbul'un fethinin sonuçları nelerdir?

6.    Osmanlı Devleti'nin Fatih Sultan Mehmed döneminde imparatorluk haline geldiğine kanıt olarak ne gösterilebilir?

7.    Fatih Sultan Mehmed'in Ortodoks Kilisesi'nin varlığını devam ettirmesinin nedenleri nelerdir?

8.    Kırım'ın Osmanlı Devleti'nin kontrolü altına alınmasının önemi nedir?

9. İlmiye sınıfının taşra ve merkez teşkilatı görevlileri hangileridir?

10. Padişahların mahlasları hangileridir?

11. Osmanlı’nın İstanbul fethi için yaptığı hazırlıklar nelerdlr?

12. Bizans’ın Osmanlı’ya karşı İstanbul savunması için aldığı önlemler nelerdir?

13.Fatih Sultan Mehmed'in, Bizans İmparatorlu-ğu'nun tekrar kurulmasını önlemek için nerelri fethetmiştir?

 

C. Aşağıdaki cümlelerin başına doğruysa (D); yanlışsa (Y) yazınız.

 

1. (       ) Fatih Sultan Mehmed döneminde Venediklilere imtiyaz verilmesinin nedeni Haçlı birliğini baltalamak ve ticareti geliştirmektir.

2. (       ) Cem Sultan olayı ile Osmanlı Devleti dağılma sürecine girmiştir.

3. (       ) İstanbul'un fethiyle 1058 yıllık Doğu Roma İmparatorluğu Roma  imparatorluğu tarihe karıştı.

4. (      ) Kapitülasyonların verilme nedenlerinden biri de Akdeniz limanlarına canlılık kazandırmaktır.

5. (     ) Otlukbeli Savaşı Osmanlılarla Akkoyunlular arasında yapılmıştır.

6.(      ) Osmanlı’da ilk altın parayı Orhan Bey bastırmıştır.

7. (      ) Semerkant’ta rasathane kuran ilim insanı Akşemseddin’dir.

8. (    ) Mimar Sinan’ın ustalık eseri Süleymaniye camii’dir.

9.(      ) Yoksullara yiyecek dağıtılan yer imarethanedir.

10. (      ) Defterdar ilmiye sınıfında yer almaktadır.

11. (     ) Güzel yazı sanatına Çinicilik denir.

12. (      ) Davud-i Kayseri Osmanlı’da görevlendirilen ilk müderristir.

13. (      ) Divan-ı Hikmet’i Pir Sultan abdal yazmıştır.

14.(      )  Hacı Bektaş Veli’nin ünlü eseri Makalat’tır.

15.(      ) “ Yine gel, yine gel, her ne olursan ol yine gel” diyen ünlü düşünür Mevlana’dır.

16. (     )Anadolu’da Osmanlı’nın da kuruluşun etki eden esnaf örgütü Ahilik teşkilatı’dır.