ŞAİR SULTANLAR ve OSMANLIDA ZANAT, SANAT VE KÜLTÜR

·         ŞAİR SULTANLAR

·         Osmanlı padişahlarının bazıları sanat ve edebiyat konusunda kendilerini oldkça geliştirmişlerdi.

Bazı Osmanlı padişahlarının mahlasları (şiirlerde takma ad) şöyledir:

1.       Fatih Sultan Mehmet: Fatih, genelde Avnî mahlasıyla şiirler yazdı

2.       II. Bayezid:  Adlî mahlasıyla şiirler yazan ve bir “Divân”ı (şiir kitabı) vardır.

3.       Yavuz Sultan Selim: Selimi mahlası ile yazdığı şiirlerinde coşku ön plandadır.

4.       Kanuni Sultan Süleyman: Kanuni, şiirlerinde Muhibbî mahlasını kullanmıştır.

 

Bazı padişah ve mahlasları

·         OSMANLI’DA ŞEHİR PLANLAMASI

·         Osmanlı şehirleri genelde iki parçalı işlevsel alana sahipti. Birincisi çarşı denilen yerleşim yerleri (iş sahası), İkincisi ise konut alanlarını içeren mahallelerdir.

ÇARŞILAR: Çarşının belirlenmesinde; kale veya şehir surları, önemli yollara yakınlık belirleyicidir.

·         Şehrin asıl merkezini bedestenler(değerli ürünlerin satıldığı kapalıçarşı)  oluşturmaktaydı. Bedestenlerin etrafında ise hanlar(konaklama yeri, otel) bulunmaktaydı. Şehirlerde sağlık, eğitim, kültürel hizmetleri sunan külliyeler (yapı topluluğu), yapıların bir arada bulunduğu yapı) de bulunurdu.

Bazı mimari eserler

MAHALLELER:  Mahalleler evlerden meydana gelirdi. Türk evleri genelde çok katlı değildi.  

a.       İlk katta; depo, çamaşır yıkama yeri, tuvalet ve mutfak yer alırdı.

b.      Evin üst katı ise oturma alanı olarak kullanılan odalardan ibaretti.

·         Odalar arasında eyvan denilen bir bölüm yer almaktaydı. Eyvan ve odalar sofaya veya hayata (avluya) açılmaktaydı.

MAHALLE DIŞINDA: Konut alanlarının ötesinde şehir halkına rahatsızlık veren endüstriyel faaliyetler ile kırsal kesimle bağlantısı olan zanaatkârlar yer alırdı. Bunları; dericiler, boyacılar, kesimhaneler, kasaplar, demirciler, çilingirler, bakırcılar, çömlekçiler, saraçlar, gıda maddesi satıcıları şeklinde sıralamak mümkündü. Şehre yeni gelenler, sanayide çalışanlar genelde bu alanda yaşardı.

OSMANLI MİMARİ ANLAYIŞI           

·         Erken Dönem: Osmanlı kuruluş dönemi mimarisi olup külliyelerdir.  Bu döneme ait ilk eserler genelde İznik, Bursa ve Edirne’de yapıldı.

·         Klasik Dönem: Bu döneme aynı zamanda “Büyük Külliyeler Devri” de denilmektedir. Nitekim bu dönemde inşa edilen Fatih, II. Bayezid ve Süleymaniye külliyeleri ile başkent İstanbul adeta yeni bir kimliğe büründü.

 

·         Mimar Sinan:

·         Osmanlı Devleti’nde, XVI. yüzyılda yetişmiş en büyük mimari ustası Mimar Sinan’dır. Dört yüzden fazla eseri mevcuttur. . Mimarbaşı Sinan, eserlerini inşa ederken dönemin en büyük hattatlarından, nakkaşlarından, oymacılarından ve çinicilerinden (süsleme sanatları) faydalandı.

·         En önemli eserleri:

1.       Mimar Sinan, çıraklık eserim dediği “Şehzade Camisini”

2.       Kalfalık eseri olan “Süleymaniye Camisini” ardından

3.       Ustalık eseri olan Edirne “Selimiye Camisini” inşa ederek sanatının zirvesine ulaştı.

Mimar Sinan

·         OSMANLI EL SANATLARI

1.       Ahşap işlemeciliği

·         Ağaç ürünlerinin işlemeye elverişli yapısından dolayı ahşap işlemeciliği, kapı ve pencere kapaklarında, bilhassa minberlerde yaygın bir kullanım alanı buldu.

 

2.       Kakmacılık

·         Mobilyada belirlenmiş desen ve çizimlere göre oyulmuş yuvalara gümüş, pırlanta, sedef vb. süs maddeleri yerleştirilerek yapılan süsleme sanatına “kakmacılık” denir.

3.       Taş işlemeciliği

·         Türk mimarisinin temel unsurlarından biridir. Devrine göre şehir ve kasabalarda taş işlemeciliği ile yapılan eserler; dinî (cami, mescit, tekke, türbe), eğitim (medrese, mektep), sağlık (darüşşifa, bimarhane) şeklinde gruplandırılabilir.

 

4.       Dokumacılık

·         Dokumacılık; pamuk, yün vb. malzemenin elde edilmesinden kullanıma hazır hâle gelene kadar (kumaş vb) geçirdiği sürecin tamamına verilen addır.

·         İpek kumaşlarla kilim ve halı işlemeciliğine önem verilmiştir. Türk kilim ve halılarında genelde geometrik motifler ve hayvan figürlerinden sonra baklava motifleri ve soyut bitkisel motifler kullanıldı.

5.       Çinicilik

·         Çinicilik, kil topraktan yapılan levhaların genellikle çiçek resimleriyle bezenip fırında pişirilmesi sanatıdır. Çini sanatında, İznik ve Kütahya, Osmanlı Devleti’nin en önemli çini ve seramik merkezleri idi.

·         Çinilerde genelde Türk mavisi, domates kırmızısı, mor, sarı ve yeşil gibi renkler kullanıldı. Çinilerle bezenmiş özellikle İstanbul’daki Sultan Ahmet Cami (Avrupalılar mavi camii derler) Osmanlı çiniciliğinin en güzel örnekleri arasında gösterilebilir.

 

Sultan Ahmet Camii ve çini sanatı

6.       Hat Sanatı

·         Yazı veya çizgi anlamına gelen “hat”, güzel yazı yazma sanatıdır. Hat sanatı ile uğraşanlara ise “hattat” denilir.

 

·         ETKİNLİK/ÖDEV

1.       Mimar Sinan’ın çıraklık, kalfalık ve ustalık eserleri hangileridir?

2.       Şair Sultanlardan aşağıdaki padişahların şiirlerinde kullandıkları mahlaslar nedir?

a)      Fatih Sultan Mehmet:

b)      II. Bayezid: 

c)       Yavuz Sultan Selim :

d)      Kanuni Sultan Süleyman:

3.       Osmanlı’da külliyeler daha çok hangi şehirlerde yapılmaktadır?

4.       Ağaç üzerinde veya diğer ahşap bir malzemede, mobilyada belirlenmiş desen ve çizimlere göre oyulmuş yuvalara gümüş sedef vb. süs maddeleri yerleştirilerek yapılan süsleme sanatına ise “……………………………..” denir.

5.       Çinicilik el sanatı nedeniyle Avrupalıların Mavi Cami olarak adlandırdıkları cami ……………………………………’dir.

6.       Güzel yazı sanatına ……………………………… sanatı denir.

7.       Yazılıya hazırlık amacıyla sayfa 114’teki Ölçme ve Değerlendirme (B.,C.,Ç. ve D.etkinlikleri)’yi yapınız.