1. KONU: 1595-1700 YILLARI ARASINDA OSMANLI DEVLETİ
Osmanlı Devleti’nin XVI. yüzyıldan itibaren güç kaybetmesürecine girmesinin nedenleri şunlardır:
Cevap:
A.Dış nedenler
1.Osmanlı İmparatorluğu’nun doğal sınırlara ulaşması. Örneğin Afrika’da çöllere ulaşılması
2.Güçlü devletlerle komşu olunması. Safevi, Rusya, Venedik, Avusturya gibi.
3.Avrupa’daki gelişmelerin gerçekleşmesi
a.Coğrafi Keşifler sonucu Avrupa’nın zenginleşmesi ve Osmanlı ticaretinin zayıflaması.
b.Rönesans ve Reform hareketleri ile özgür düşüncenin gelişip bilimin hızlanması ve bu gelişmelere ayak uydurulamaması.
c.Avrupalı devletlerin savaş teknolojisinde ileri gitmiş olmaları.
B.İç nedenler
1.Devlet yönetiminin bozulması
a.”Sancağa çıkma usûlü”nün kaldırılmasıyla şehzadelerin yönetimdeki etkinliklerinin azalması
b.”Ekber ve erşet sistemi”nin uygulanmaya başlanması
c. “Kafes sistemi”nin uygulanmaya başlanması
d.Tecrübesiz kişilerin ve valide sultanlarının yönetimde etkili olmaya başlaması
e.Sık sık sadrazam değişikliğinin yaşanması ve rüşvet ve iltimasla yönetim kadrolarına atama yapılması.
2. Maliyenin bozulması: Savaşların uzun sürmesi, kapitülasyonların yaygınlaşması, sık sık padişah değişikliği nedeniyle
askerlere cülus bahşişi dağıtılması, tımar sisteminin bozulması
3.Askeri sisteminin bozulması: Askere alım kanunlarına uyulmaması, tımar sisteminin bozulması, Avrupa’daki askeri
gelişmelerin çok geç takip edilmesi, askerlerin askerlik mesleği haricinde işlerle uğraşması
4.Devletin karakterinin çok milletli olması
5.Eğitim sisteminin bozulması: “Beşik ulemalığı”nın yaygınlaşması, medreselerin çağ dışı olmaya başlaması
Osmanlı Devleti’nin XVII. yüzyılda izlediği siyasetinin özellikleri
1. XVI. yüzyılın sonlarından itibaren XVII. Yüzyıl boyunca sınırlarını
Venedik, Rusya)
2. Bu dönemlerde bazı başarılar elde edilse de bu başarılar kalıcı
olmamıştır.
3. Yönetimin, askeri sisteminin ve maliyenin bozulması nedenleriyle ıslahat
(düzenleme) yapılacaktır, ancak bu ıslahatlarda Avrupa örnek
alınmayacaktır.
Habsburg Hanedanı: 962 yılında Şarlken’in Kutsal Roma Germen
İmparatorluğu tahtına geçmesiyle hüküm sürmeye başlayan ailedir. Bu
ailenin yönetiminde Almanya, Avusturya, İspanya ve daha sonraları Hasburg hanedanının egemenliğindeki ülkeler
Macaristan vardır. Bu aile (hanedan) Osmanlıların Avrupa’daki en büyük
rakipleriydi.
Osmanlı’nın diplomatik üstünlüğü sona eriyor
A. İstanbul (İbrahim Paşa)Antlaşması (1533):
1. Avusturya arşidükü (kralı, Ferdinand), protokol bakımından Osmanlı sadrazamına (İbrahim Paşa) denk sayılacak,
2. Avusturya Osmanlı Devleti’ne yıllık vergi verecek,
3. Avusturya, Yanoş(Jan Zapolya)’un Macar krallığını tanıyacak,
4. Avusturya Macar topraklarına saldırmayacak, Macarların iç işlerine karışmayacak
5.
Barış süresi sınırlandırılmayacak, Ferdinand uyduğu sürece antlaşma yürürlükte kalacaktır.
Sonuç ve Önemi :
1) Avusturya Osmanlının üstünlüğünü kabul etti.
2) Osmanlı, Avusturya üzerinde yaptırım gücüne sahip oldu.
3) Osmanlı Avusturya karşısında siyasi, diplomatik, hukuki, ekonomik ve askeri üstünlük kurmuştur.
B. Avusturya ile 1593-1606 savaşları ve Zitvatoruk Antlaşması
Papanın teşvikiyle Osmanlıya karşı Haçlı ittifakı kurulmuş ancak Osmanlı Devleti bu ittifakı 1596’da bizzat III. Mehmet’in(1595 – 1603) komuta ettiği Haçova Meydan savaşında mağlup etmişti. Bu başarıya rağmen on yıl daha devam eden savaşlar sonucunda Zitvatoruk Antlaşması imzalandı.
Zitvatoruk Antlaşması (1606)
I. Ahmet döneminde Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında
imzalanan bu antlaşmaya göre;
1.
(Caesar,Roma İmparatoru) diyecek.
2. Avusturya’nın Osmanlı’ya ödediği yıllık vergi kaldırılacak
ancak bir defaya mahsus Avusturya Osmanlı’ya savaş
tazminatı verecek.
3.
Eğri, Kanije ve Estergon kaleleri Osmanlı’ya verilecek.
Eğri’nin konumu
Zitvatoruk Antlaşması (1606)’nın Önemi
1) Osmanlı’nın Avusturya karşısında hukuki üstünlüğü sona erdi.
2) Yeni savaş teknolojisini kullanan Avusturya askeri karşısında Tımarlı sipahilerin yetersizliği görüldü.
3) Osmanlı Devleti dış siyasette itibar kaybetti.
OSMANLI SAFEVİ İLİŞKİLERİ
Osmanlı-İran savaşlarının genellikle nedeni mezhep farklılığı ve Anadolu’nun doğusuna egemen olma mücadelesidir.
Amasya Antlaşması (1555) Osmanlı ile İran arasında yapılan ilk
antlaşmadır.
Osmanlı-İran arasındaki 1577-1590 savaşları ve Ferhat Paşa
Antlaşması (İstanbul Antlaşması)
Osmanlı’ya olumsuz tutumu nedeniyle Osmanlı ordusu İran
ordusunu mağlup etmişti.
Bu savaşın sonunda Ferhat Paşa Antlaşması (1590) imzalandı.
Buna göre; Osmanlı Devleti; Gence, Tebriz, Karabağ, Gürcistan,
Nihavend, Luristan ve Şehrizor’u İran’dan almayı başarmıştır.
Ferhat Paşa Antlaşması’nın önemi: Osmanlı Devleti doğuda en
geniş sınıra ulaşmıştır. Hazar denizinde donanma kurmuştur.
Nasuh Paşa Antlaşması (1612)
İran’ın Osmanlı kuvvetlerine yenilmesi üzerine İran şahı Abbas ordusunu modernize ederek Osmanlı topraklarına saldırdı.
Osmanlı’nın Avusturya ile savaşta ve Anadolu’da iç isyanlarla uğraşmasının etkisiyle yapılan Nasuh Paşa Antlaşması (1612)
ile İran daha önce kaybettiği yerleri geri almayı başardı.
Bu antlaşmaya göre İran her yıl Osmanlı’ya 200 deve yükü ipek de verecekti.
Serav Antlaşması (1618)
Safevilerin (İran’ın) antlaşma gereği iki yüz deve yükü ipeği vermemesi üzerine savaş ihtimali baş gösterince yapılan
antlaşmadır. Buna göre İran’ın vereceği deve yükü ipek yarıya indirilir.
Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)
İran Şahı Abbas, Osmanlı’daki çocuk yaştaki padişahların yol açtığı yönetim boşluğu ve iç isyanlar etkisiyle Irak’ı
Osmanlılardan geri almayı başarmıştır.
Devlet içinde gücünü sağlamlaştıran IV. Murat, İran üzerine İran üzerine iki sefer yaparak (Revan ve Bağdat seferleri) Irak’ı
tekrar fethetmeyi başarmıştı.
İran’la yapılan savaşların iki ülke için yarar sağlamaması üzerine Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639) imzalanmıştır.
Kasr-ı Şirin Antlaşması’na göre;
1. Zağros dağları sınır olacak
2.
Irak (Bağdat ve Basra) Osmanlı’da kalacak.
3.
Revan ve Azerbaycan İran’da kalacak.
Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639) önemi : Günümüz İran ve Türkiye sınırı büyük ölçüde belirlendi. Osmanlı Devleti bu
savaşlardan dolayı Avrupa’nın zayıf durumundan faydalanamamıştır.
OSMANLI - LEHİSTAN İLİŞKİLERİ
II. Osman döneminde Lehistan’ın, Boğdan’ın iç işlerine karışması yüzünden başlayan savaşta Lehliler yenildi.
Hotin Kalesi kuşatılmasına rağmen yeniçerilerin disiplinsizliği nedeniyle alınamadı. 1621’de barış yapıldı.
Hotin Antlaşması (1621): Lehistan, eskisi gibi Kırım Hanlığı’na vergi verecekti. Hotin Kalesi Osmanlılarda kalacaktı. ll.Osman,
Hotin Seferi’ndeki başarısızlık yüzünden ilk defa yeniçeri ocağını kaldırmayı düşünmüştür.
Safevi devleti: Safevi hanedanı Şah İsmail tarafından
kurulan
Türk
hanedanıdır(1501-1736).
Müfredatımızda İran olarak anılır.
Leh /Kamaniçe seferi ve Bucaş Antlaşması (1672): IV.
Mehmet döneminde sefer yapıldı.
Savaşın nedeni
Lehistan’a bağlı Kazakların yardım istekleriydi. Padişah
ordunun başında sefere çıktı. Lehliler yenilgiye uğradılar.
Lehistan kralı barış istedi.
Bucaş Antlaşması (1672)
1 . Podolya eyaleti Osmanlılara verildi.
2. Ukrayna Osmanlı himayesindeki Kazaklara verildi.
3. Lehistan kralı her yıl 22 bin altın vergi ödeyecekti.
Önemi: Bucaş Antlaşması , Osmanlı Devleti’nin batıda
topraklarına toprak kattığı son antlaşmadır.
OSMANLI - VENEDİK İLİŞKİLERİ
Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılan 1479 tarihli İstanbul Antlaşması’nda Venedik Osmanlıya vergi ödeyecek bunun
karşılığında Osmanlı limanlarından faydalanacak ve İstanbul’da Balyos denilen elçi bulunduracak
II. Selim döneminde Kıbrıs’ın alınması üzerine İnebahtı Deniz Savaşı yapılmış ve Osmanlı donanması yakılmıştı. Sokollu
Mehmet Paşa Osmanlı donanmasını tekrar gücüne kavuşturmuştu.
Osmanlı Devleti, bu dönemde Venediklilerle de savaştı.
Girit’i kuşatma nedenleri
1.Osmanlı Devleti’nin deniz ticaretine zarar vermeleri
2.Osmanlı’nın Akdeniz egemenliğine gölge düşürmesi
Girit, uzun bir kuşatmadan sonra ancak IV. Mehmet zamanında
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa tarafından alındı (1669).
Girit adasının 24 yıl gibi uzun bir sürede alınması, Osmanlı Devleti’nin bu
dönemde gücünü kaybettiğinin bir göstergesidir. Bu fetih Osmanlı’nın
denizlerdeki son başarıdır.
OSMANLI - RUSYA İLİŞKİLERİ
ÇEHRİN SEFERİ 1681
Kazakların Ruslara yakınlaşması üzerine Rusya üzerine sefer yapıldı.
Bu sefer sonucunda Bahçesaray Antlaşması yapıldı (1681). Bu antlaşma Rusya ile yapılan ilk antlaşmadır.
OSMANLI - AVUSTURYA İLİŞKİLERİ
1662 - 1664 Savaşı
Sebebi: Avusturya’nın, Erdel iç işlerine karışması ve Osmanlı topraklarına akınlar yapmasıdır.
Gelişmesi: Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Avusturya Seferi’ne çıktı. Avrupa’nın en güçlü kalelerinden biri olan Uyvar’ı aldı. Daha
sonra iki devlet arasında anlaşma yapıldı.
Sonucu: Vasvar Antlaşması (1664)
1. Uyvar ve Novigrat kaleleri Osmanlılarda kalacaktı.
2. Avusturya, Erdel’in iç işlerine karışmayacaktı.
3. Avusturya, Osmanlı Devletine savaş tazminatı ödeyecekti.
Önemi: OsmanIı Devleti’nin Avusturya karşısında son kez savaş tazminatı ve toprak kazandığı antlaşmadır.
İkinci Viyana Kuşatması (1683) Sebepleri
1. Avusturya’nın, yönetimi altındaki Macarlara kötü davranması ve Macarların lideri Tökeli İmre’nin Osmanlı Devletinden yardım
istemesi,
2. Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın, Viyana’yı alarak Avrupa’daki direnişi kırmak istemesi,
Gelişmesi: Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, 1683’te Avusturya üzerine sefere çıktı. Büyük hücumlar yapıldığı halde Viyana
alınamadı. Yapılan savaşta Osmanlı ordusu ağır bir yenilgiye uğradı.
Viyana Kalesi’nin Alınamamasının Sebepleri
1. Viyana Kalesi’nin çok sağlam ve güçlü olması,
2.Kuşatmanın uzun sürmesi,
3.Papanın isteği ile, Avusturyalı, Alman ve Lehlerden oluşan bir Haçlı ordusunun Viyana’ya yardıma gelmesi,
4.Kırım hanının (Murat Giray) Leh ordusunun Tuna’yı geçmesine engel olmaması,
5.Osmanlı ordusunda yiyecek sıkıntısının başlaması, askerlerin de yorulmalarıdır.
Sonucu : Viyana yenilgisinden sonra Avrupa devletleri, Osmanlıları Avrupa’dan çıkarma umuduna kapıldılar.
Papanın desteğiyle bir Kutsal İttifak oluşturdular. Bu ittifaka Avusturya, Lehistan, Venedik, Malta daha sonra da Ruslar katıldı.
İttifakı oluşturan devletler, birçok cepheden Osmanlı Devletine saldırdılar. Bu savaşlar on altı yıl sürdü. Zor durumda kalan
Osmanlı Devleti barış istedi.
Kutsal İttifak savaşları 1683-1699
Karlofça Antlaşması (1699)
1)Macaristan, Erdel ve Hırvatistan’ın bir bölümü Avusturya’ya,
2)Mora ve Dalmaçya kıyıları Venedik’e,
3)Podolya ve Ukrayna Lehistan’a bırakıldı.
4) Antlaşma süresi 25 yıl olacak, antlaşma Avusturya garantörlüğünde olacak.
Karlofça Antlaşması’nın Sonuçları ve Önemi
1.Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti ilk defa toprak kaybetti.
2.Osmanlı Devleti taarruzdan savunmaya geçti. Üstünlük Avrupa devletlerine geçti.
3.Osmanlıların Avrupa’dan çıkarılabileceği düşüncesi doğdu.
4.Osmanlı Devleti’nin Duraklama Dönemi sona erdi; Gerileme Dönemi başladı.
5.Karlofça Antlaşması’ndan bir yıl sonra Rusya ile İstanbul Antlaşması imzalandı.
İstanbul Antlaşması (1700)
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yapıldı.
1. Azak Kalesi ve çevresi Ruslara verilecekti.
2. Rusya, İstanbul’da sürekli bir elçi bulundurabilecekti.
Önemi: Bu antlaşma ile Rusya Karadeniz’e çıkma imkanı bulmuştur.
Avusturya ile yapılan antlaşmalar ve önemli olaylar
1) İstanbul (İbrahim Paşa) Antlaşması 1533
2)Haçova Meydan savaşı 1596
3) Zitvatoruk Antlaşması 1606
4) Vasvar Antlaşması 1664
5)Karlofça Antlaşması 1699
Lehistan ile yapılan antlaşmalar
1)Hotin Antlaşması 1621
2)Bucaş Antlaşması 1672
3)Karlofça Antlaşması 1699
Venedik ile yapılan antlaşmalar
1. İstanbul Antlaşması 1479
2.Kıbrıs’ın alınması 1571
3.Girit’in alınması 1669
Rusya ile yapılan antlaşmalar
1)Bahçesaray Antlaşması 1681
2) İstanbul Antlaşması 1700
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder