BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ TARİHİ-18- SULTAN BERKYARUK DÖNEMİ 2(1093-1104)

 

Arslan Argun’un Sultan Olma İddiası

Berkyaruk’un ülkenin batı taraflarında kardeşi Mahmud ve Suriye Selçuklu Meliki Tutuş’la yaptığı saltanat mücadelesinden sonra amcası Alp Arslan’ın oğlu Arslan Argun da bağımsızlığını ilan etmişti. Arslan Argun, kardeşi Melikşah’ın vefatından sonra Nişabur’a hakim olmak istediyse de şehir halkı bu duruma izin vermeyince Merv’e yöneldi. Merv şıhnesi (askeri valisi) Kudan, şehir kapılarını ona açınca emri altına bir çok asker toplandı. Nizamülmülk’ün oğlu Fahrülmülk’ün elinden Belh’i aldı. Daha sonra Tirmiz başta olmak üzere hemen hemen bütün Horasan’a egemen olarak Berkyaruk ve onun veziri Müeyyidülmülk’e mektuplar yazarak atası olan Çağrı Bey’in topraklarının kendisine verilmesini istedi. Berkyaruk, ülkesinin batısındaki gailelerle uğraştığından ona cevap vermeyerek onun biatını kabul etmiş göründü.

  Alp Arslan’ın oğlu Arslan Argun

 Berkyaruk, Tutuş ve Mahmut’un iddiasını geçersiz kıldıktan sonra Arslan Argun’un meselesini çözmeye girişti. Arslan Argun’un üzerine diğer amcası Börü Bars’ı gönderdi; Börü Bars, emrinde Çağrı Bey’in kumandanı Yağız’ın oğlu Mesut  ve Altuntaş olduğu halde onların çabalarıyla Arslan Argun’u mağlubiyete uğrattı. Argun Belh’e çekilirken, Böri de Herat’ta kışlamaya karar verdi.Ancak, Altuntaş’ın kıskançlıktan dolayı askerler arasında itibarlı olan Emir Mesut ve oğlunu öldürtmesi Börü Bars’ın zayıflamasına neden oldu. Bu durumdan faydalanan Arslan Argun, Merv’i yakıp yıkınca Börü Bars, kardeşinin üzerine yürüdü, ancak yenilerek esir düştü. Daha sonra Arslan Argun kardeşini Tirmiz kalesine hapsedip orada boğdurdu(1095). Bu gelişmeler üzerine Arslan Argun bütün Horasan bölgesine egemen oldu. Ancak sert karakterli olan Arslan Argun’un Merv’deki sarayında bir kölesi tarafından hançerlenerek öldürülmesi (1097) üzerine Arslan Argun’un oğlu yedi yaşındaki oğlu Alp Argun  (veya Key Argun)’u geçirdilerse de Berkyaruk’un Horasan’a girmesi üzerine Arslan Argun’un askerleri huzura çıkıp Berkyaruk’tan af dilediler. Berkyaruk da amcasının oğlu olan Alp Argun’u affedip Hamedan’ın dirlik gelirlerini bağışlayıp onun iyi eğitim almasını sağladı. Berkyaruk, Horasan’ın idaresini küçük kardeşi Sencer’e bıraktı.

Berkyaruk dönemi başında Selçuklular

Berkyaruk Dönemi Karahanlılarla İlişkiler

Karahanlılar Tamgaç Buğra Kara Hakan’dan itibarek Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldılar. Doğu Karahanlıların Karahitayları mağlubiyete uğratmaları Karahitay saldırılarını ertelemişti. Berkyaruk döneminde daha çok Batı Karahanlılar ile siyasi ilişkiler kurulmuştu.

Sultan Beryaruk bütün Maveraünnehir’e egemen olduktan sonra Karahanlılar da Selçuklulara tekrar bağlılık arz ettiler. Berkyaruk,Batı  Karahanlılarda Kılıç Tamgaç Han Mesut’un üç halefini ard hükümdar ilan etmişti: Bunlardan birincisi Buğra Han Süleyman Süleyman Tegin b. Davût ilk başa geçirilen kağandı. Süleyman Tegin, Berkyaruk’un kız kardeşiyle evli olup Selçuklular arasında yaşıyordu.  Süleyman Tegin’in vefatıyla Tamgaç Han Ebu’l Kasım I. Mahmut (1097-1099) başa geçirildi. Üçüncü başa geçirdiği Karahanlı hanı Togan Han Kadır Han Cebrail b. Ömer(Harun Tegin)’dir. Harun Tegin, Selçuklu melikleri arasındaki taht kavgalarından yararlanarak Horasan’ı ele geçirmeye çalışınca Sencer tarafından öldürüldü(1102).

Bu sıralarda Berkyaruk’un amcaoğullarından Muhammed b. Süleyman b. Çağrı Bey, Gaznelilerin desteği ile isyan etse de isyanı Sencer tarafından bastırıldı. Böylece Sultan Beryaruk, bütün Büyük Selçuklu topraklarında egemenlik sağlamış oldu.