BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ TARİHİ-19- SULTAN BERKYARUK DÖNEMİ 3 (1093-1104)

 İLK HAÇLI SEFERİ VE BERKYARUK MUHAMMED TAPAR SAVAŞLARI

İlk Haçlı Seferi Başlıyor

Berkyaruk döneminin en önemli olaylarından biri de hiç şüphesiz Haçlım Seferleri’nin başlamasıdır. İlk sefer olan I. Haçlı Seferi’nde Haçlıların Antakya’ya kadar ilerlemiş ve kenti kuşatmışlardı. Musul Emiri Kürbağa, sultandan aldığı emirle Haçlıları durdurmakla görevlendirmişti. Ancak Firuz (Feyruz?)  adlı birinin ihaneti ile Haçlılar Antakya’yı ele geçirdiler(1098). Musul Emiri Kürbağa emrindeki kuvvetler, Suriye Selçuklu melik ve emirleri arasındaki anlaşmazlık ve geçimsizlikten dolayı Antakya ve Urfa’yı ele geçirip Kudüs’e ulaşmışlardı. Musul Emiri Kürbağa ise Musul’a çekilmek zorunda kaldı(1099).

Selçukluları en çok uğraştıran olaylardan Haçlı Seferleridir

Berkyaruk ve Muhammed Tapar mücadelesi

Sultan Berkyaruk’un Maveraünnehir’de devlet işlerini düzenledikten sonra kardeşi olan Muhammed Tapar’a Gence ve çevresinin valiliğini vermişti. Muhammed Tapar, veziri  Müeyyidülmülk tarafından teşvik edilerek sultanlık iddiasında bulundu. Muhammed Tapar, Azerbaycan’ı ele geçirdikten sonra Rey’e hâkim olmuştu(1099). Berkyaruk, kendi emirlerinden ve askerlerin önemli kısmının Muhammed’in tarafına geçmesi üzerine Huzistan’a çekilmek zorunda kaldı.

Birinci Savaş: Berkyaruk’un Irak’ta bulunan Selçuklu emirlerinin kendi tarafına geçmesi üzerine ordu toplamasına rağmen Muhammed’e yenildi. Emrinde elli civarında kişi kalan Berkyaruk, kendisi tarafından tarafından Horasan melikliğine getirdiği kardeşi Sencer’in yanına gitse de Sencer, diğer kardeşi Muhammed’in tarafını tuttu(1099). Muhammed’in tarafını tutan Bağdan şahnesi Sa’düddevle Gevherayn’in isteği ile hutbe Muhammed adına okundu.

İkinci Savaş: Berkyaruk bu sefer Huzistan’a giderek burada yeni bir kuvvet oluşturarak Hemedan’da Nihavend yakınlarında iki ordu karşılaşmış bu seferki savaşı Berkyaruk kazanmış Muhammed Tapar da kardeşi Horasan Meliki Sencer’in yanına gitmişti(1101). Berkyaruk, daha önce annesi Zübeyde Hatun’u öldürten savaşta esir ettiği Nizamülmülk’ün hırslı oğlu Müeyyidülmülk’ü boğdurdu.

Üçüncü Savaş: Berkyaruk’un emrinde yüzbin kişilik kuvvetle Bağdat’ta kendi adına hutbe okutmuş ancak muhtemelen mali nedenlerden dolayı askerlere gerekli ödemeleri yapmadığından askerler ondan ayrılmaya başlamışlardı. Bu nedenle Berkyaruk, Bağdat’ta çekilip Huzistan’a gitmek zorunda kaldı. Berkyaruk ile Muhammed Tapar, Rûdrâver’de karşı karşıya gelseler de halife Ebu’l Abbas el-Mustazhir Billah(1094-1118)’in araya girmesiyle iki kardeş aralarında anlaştılar(1101).Bu yapılan antlaşmaya göre;

a)       İki kardeşten Berkyaruk “sultan”, kardeşi Muhammed Tapar “melik” olarak tanınacaktı.

b)      Muhammed Tapar; Erran,Azerbaycan, Diyarbakır, el Cezire, ve Musul’a egemen olacaktı.

c)       Berkyaruk ise Büyük Selçuklu topraklarının diğer yerlerinde hüküm sürecekti.

Dördüncü Savaş: Muhammed Tapar birkaç ay sonra tekrar sultan olma iddiasıyla hükümdarlık alameti olarak “nevbet” çaldırarak sultanlığını ilan etmesi üzerine Sultan Berkyaruk, onun üzerine yürümüş Rey’de yapılan savaşı Berkyaruk kazanmış ancak Muhammed Tapar İsfahan’a çekilmişti. Berkyaruk kardeşini dokuz ay kuşatsa da Muhammed Tapar İsfahan’dan Azerbaycan’a kaçmayı başardı(1102).

Beşinci  Savaş: Azerbaycan’da  güçlü bir ordu kuran Muhammed Tapar yeniden kardeşi Berkyaruk’un karşısına çıkmış; Hoy şehri civarında yapılan savaşta (1103) Muhammed Tapar mağlup olarak yine kaçmıştı. Bu sıralarda Berkyaruk hastalanmış kardeşine yine anlaşma teklif etmişti: Bu antlaşmaya göre(1104);

a)       Muhammed Tapar’ın egemenliğinde olan Azerbaycan, Diyarbakır, el Cezire, Musul ve Suriye’de “sultan” olarak tanınacak ve beş nevbet çaldırabilecekti..

b)      Berkyaruk ise Rey, Cibal, Taberistan, Fars, Huzistan, Bağdat ve Hicaz’da “sultan” olarak tanınacaktı.

c)       Kardeşlerden Sencer’in melikliği Horasan’da tanınacaktı.

Kardeşlerin yaptığı anlaşmaya göre, Büyük Selçuklu devleti iki kısma ayrılmış; Horasan meliki Sencer, Muhammed adına hutbe okuyarak onun sultanlığını kabul etti. Bağdat’ta hutbenin Berkyaruk adına okunması Berkyaruk’a üstünlük sağlasa da bu uzun sürmemişti. Berkyaruk’un yaklaşık on iki yıl süren saltanatı hep iç isyanlarla geçmiş, taht kavgalarını bertaraf etmeye çalışarak sürmüştü. Berkyaruk 1104’te verem hastalığından ölmeden hemen önce emirlerine beş yaşındaki oğlu Melikşah’ı veliaht ona da Emir Ayaz’ı da atabeg ilan etmişti. Yirmi beş yaşında vefat eden Berkyaruk’un yerine oğlu Melikşah geçti(1104).

Berkyaruk, sultan kabul edilse de iki kardeş defalarca savaştı