URANÜS'ÜN UYDULARI: PORTİA

         Uranüs’ün uydularından Portia, adını Wiliam Shakespeare’in eserlerinden “Venedik Tüccarı”nda        geçen karakterden almaktadır:

“Venedik Tüccarı” kitabına adını tüccar Antonio’nun canı sıkkındır. Salerio, onun aklının havada olduğunu düşünmektedir. Antonio’nun mal-mülk kaybetmekten üzgün olmaması Solanio’nun onun aşık olduğu sonucuna vardırır.

Gratiano, Antonio’yu uyarır: “Bazı insanlar konuşmadıkları için bilge görünseler de aslında budaladırlar.” Antonio’nun can arkadaşı Bassanio az konuşan kişilerdendir. Antonio ise arkadaşının kendisinden bir olayı sakladığını anlamıştır. Antonio, arkadaşına kendisine açılabileceğini söyler. Bassanio, da Belmont’ta bir kızın kendisine babasından yüklü bir miras kaldığını Sezar’ı öldüren Brutus’un karısı “güzel Portia” kadar olduğunu onun adının da Portia olduğunu söyler. Antonio da tüccar olduğu halde kendisinin malı ve mülkü denizde olduğu için nakiti de yoktur.  Bu yüzden Antonio, arkadaşından Venedik’te kredi alabileceği kimse olup olmadığını araştırmasını söyler. 

Portia, yardımcısı Nerissa’ya dert yanmakta olup mutlu olamadığını söylemektedir. “İyi olanı yapmanın bilmek kadar kolay olmayacağı”nı düşünmektedir. Koca bulmanın zorluğundan bahseder. Nerissa, Portia’nın taliplerini sıralar:

Napoli prensi, Palatine kontu, Monsieur le Bon, Folconbridge, İskoç baronu, Satonya dükü talipler arasındadır. Bunlar arasında (sırayla); sadece atlar hakkında bilgi sahibi, espiriden anlamayan, çok oynak, dil bilmeyen, çok iyiliksever ve sarhoşken bile çekilmeyen birileridir.

Portia, Kudüs Haçlı kraliçesi Sibylla kadar uzun yaşayacaksa babasının vasiyeti gereği evlenir ancak Diana (Yunan mitolojisinde Artemis) gibi bakire ölmeyi tercih eder. Nerissa ise Portia’ya Bassanio’yu hatırlayıp hatırlamadığını sorar. Bu arada Fas prensi de Portia’yı görmeye gelmiştir.

Yahudi tüccar Shylock ile Bassanio birşeyler alıp satmaktadırlar. Antonio arkadaşı Bassanio için Yahudi tüccar Shylock’tan üç bin duka altın borç alacaktır. Vade günü geldiğinde borç ödenmezse tüccar Antonio’nun vücudunda yarım kilo et alabileceği yönünde senet de imzalanır.

Fas prensi Portia’ya ten rengini küçümsemeemsi Phoebus (güneş tanrısı Apollon) kadar ateşli olduğunu söyler. Portia da şu ana kadar adaylar arasında en iyi olduğunu söyleyince ünlü kahraman Herkül’ün şans olmayınca uşağı Lichus’a yenilebileceğini ima eder.

Shylock’un soytarısı Laucelot Gobbo, efendisinin yanından kaçmayı düşünmektedir. Laucelot Gobbo, Bassanio’nun hizmetine girmek ister. Bu arada Shylock’un kızı Jessica, Laucelot Gobbo’nun kendilerini terk edeceğini anlamış ve duruma üzülmektedir.

Venedik’te bir sokakta Lorenzo, Salerio, Solanio ve Gratiano aralarında konuşmaktadırlar. Elinde mektupla Laucelot gelir. Yahudi Shylock’u yeni Hristiyan sahibine yemeğe davet etmektedir. Shylock, kızı Jessica’ya davet edildiğini istemeden de olsa yemeğe gideceğini söyler. Gratiano ve Salerio kostümlü oldukları halde Lorenzo içeri girer. “kimse var mı?” sorunca Jessica pencereye erkek kılığında Cupid (aşk tanrısı Eros)’ten utanarak cevap verir. Lorenzo onu hemen tanır.

Portia, Fas prensine babasını vasiyeti gereği üç sandıktan birinde kendi resminin olduğunu onu bulduğu takdirde onunla evleneceğini söyler. Fakat, içinde kurukafanın olduğu altın sandığı açınca hayalleri suya iner. Ama sandıkta şu not da yazılıdır:

“Her parıldayanı altın sanma

Kim söylese bunu sakın inanma…”

Yahudi tüccarın kızı Jessica, Lorenzo ile bir kayıkla kaçmıştır. Bu duruma kızan Shylock, bu durumu düke  bildirir. Onları bulamayan Shylock, Antonio’dan şüphelenir. Antonio da Jessica’nın kendi gemilerinde olmadığı teminatını verir.

Portia'yı oynayan Lynn Collins 

Aragon prensi de Portia için sandık seçiminde gümüş sandığı seçer ve şöyle notla karşılaşır:

“ Kimi insan hep gölgeleri kucaklar durur

Sonunda senin gibi mutluluğa gölgesini bırakır..”

Venedik tüccarı Antonio’nun mal ve mülkünün sahip olduğu gemilerle battığı dedikodusu ortaya çıkar. Yahudi tüccar Shylock,  kızının kaçtığını bildiklerini tahmin ederek Antonio’nun arkadaşlarını dolaylı olarak Antonio’ya da kızmaktadır. Antonio’nun malının gemide battığını küçümseyici şekilde söyler.

Portia’nın seveni Bassanio, Portia’ya sevgisinden sandık seçimine gider. Bassanio, değersiz görülen kurşun sandığın açılmasını talep eder. Sandığın içinde Portia’nın resmini bulmuş, yardımcısı da Nerissa’ya vurulmuştur.

Bassanio’ya bu arada kötü haber gelmiştir. Bu haberi Portia ile paylaşmak zorunda kalır. Can arkadaşı olan Antonio borcunu ödeyememiştir. Buna karşılık Shylock, senette yazılan cezayı talep etmektedir. Antonio, arkadaşını son defa görmek için yanına çağırır. Shylock, senette yazılan borcun vadesi geldiği halde ödenmemesi karşısında vücudundan yarım kilo et talep etmektedir. Portia da Bassanio’ya evlendikten hemen sonra gidebileceğini söyler.

Portia ve yardımcısı Nerissa ev işlerini yönetmeleri için Jessica ve Lorenzo’yu görevlendirdikten sonra erkek kılığında mahkemeye gitmeyi kararlaştırırlar. Portia, kuzeninden bazı hukuk derslerleri öğrenmiştir.  Mahkeme salonunda dük, Antonio’ya üzüldüğünü söyler. Yahudi tüccar da mahkemeye davet edilir. Yahudi tüccara üç bin düka altın yerine iki kat düka altın teklifini reddeder. Avukat katibi kılığında salona Nerissa girer. Bu arada  Shylock bıçağını bilemektedir. Gratiano, Shylock’a onun yüzünden Pisagor’un düşüncesi olan “hayvan ruhunun insan bedenine geçtiğini” düşünür. Avukat katibi, hukuk doktoru olan Portia’nın erkek kılığında olan hukuk doktoru Balthazar’ı huzura kabul eder.

Yahudi tüccar Shylock'u oynayan Al Pacino

Portia, tüccara merhametli olmasını salık verse de tüccar adalet istemektedir. Portia geçmişten günümüze yankılanan şu cümleği söyler: “ konulmuş yasaların üstünde güç yoktur.” Portia, borcun üç katını da önermiştir. Shylock, bütün Venedik şehrini verseler kabul etmeyeceğini ısrar eder. Portia, Antonio’nun göğsünün açılmasını ve tüccarın Antonio’dan yarım kilo et alabileceğini bir şartla kabul eder. Tek bir damla kan dökülmeyecektir. Çünkü senette kanın dökülebileceği yazılmamıştır. Venedik yasası gereği Hristiyan kanının dökülmesinin cezasının mal ve mülküne el konma olduğu belirtilince tüccar borcun üç katını kabul eder. Portia, savunmaya devam etmektedir. Yahudi tüccarın bir Hristiyanın canına kast etme nedeniyle malının yarısının mağdura diğer yarısının devlete kalması gerekmektedir. Shylock, haklıyken haksız duruma düşmüştür. Dük de bu yönde karar vermiştir. Dük, Antonio’yu affedip affetmeyeceğini sorar. Antonio, kendi payını tüccara bırakacağını ancak onun ölümünden sonra kızı Jessica ve Lorenzo’ya kalmasını talep eder.

Antonio ve arkadaşı Bassanio, hukuk doktoru Balthazar (Portia)’a ücret teklif etseler de doktor bunu reddeder. Ancak anı olsun diye Antonio’nun eldiveni ile Bassanio’nun yüzüğünü talep eder. Bassanio’ya sevdiği Portia yüzüğü verdiği için teslim etmek istemese de Antonio ricacı olunca yüzüğü vermeyi kabul eder.

Portia ve Nerissa, kocalarından erken ulaşırlar eve. Hanımlar yüzüğü görene kadar yatağı paylaşmayacaklarını söylerler. Portia, aniden yüzüğü Antonio’ya vererek arkadaşının aşkına kefil olmasını ister. Antonio, arkadaşının aşkına ruhuyla kefil olacağını söyler ve yüzüğü arkadaşına yüzüğü bir daha bırakmamasını tembihler. Bassanio, yüzüğü alınca bu yüzüğün aynı olduğunu anlar. Portia, hukuk doktorunun kendisi olduğunu itiraf eder. Yahudi tüccarın malının Jessica ve Lorenzo’ya kalacağını aynı zamanda Antonio’nun mal ve mülkünün batmadığı müjdesini de verir.

Wiliam Shakespeare, “Venedik Tüccarı”, (çev. Bülent Bozkurt), Remzi Kitabevi, İstanbul:2013