5.ÜNİTE: 1520-1595 YILLARI.. 2. KONU:DENİZLERDE MÜCADELE

2. KONU: DENİZLERDE HAKİMİYET MÜCADELESİ

Bir Osmanlı gemisi

·         Akdeniz’de hakimiyet kurulması

·         Osmanlı’da ilk kara ordusu yaya ve müsellem adıyla Orhan Bey döneminde oluşturuldu.

·         I. Murat döneminde devşirme sistemine dayalı ve tımar sistemine dayalı dönemin en güçlü ordusu geliştirilmişti.

·         Doğu’da Akkoyunlu devletiyle yapılan Otlukbeli savaşında bu devlet yıkılış devrine girmişti. Batı’da ise Osmanlı’nın en güçlü rakibi Habsburg ailesi olmuştu.

·         Osmanlı’nın ilk Tershanesi: Anadolu beylikleri egemenlik altına alınmış bu arada Yıldarım I. Bayezid döneminde Gelibolu’da ilk tershane kurulmuştu.

·         Osmanlı’nın ilk deniz savaşı: I. Çelebi Mehmed döneminde Venedikle ilk deniz savaşı yapılmıştı. Donanma yeni kurulduğu için Venedikle yapılan bu savaş kaybedildi.

·         Fatih döneminde Karadeniz ve Ege Türk gölü haline getirilmişti. (Bakınız: Fatih Sultan Mehmed dönemi)

·         II. Bayezid döneminde Kırım’la kara bağlantısı sağlanmak içi Kili ve Akkerman fethedilmişti. Yine bu dönemde Modon, Koron, Navarin ve İnebahtı ele geçirilmişti.

·         Yavuz döneminde Mısır ve Suriye fethedilerek Doğu Akdeniz’de egemenlik sağlanmaya başlanmıştı.

·         Kanuni döneminde Osmanlı donanması bu dönemde altın çağını yaşamıştır. Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika’da hakimiyet kuruldu.

·         COĞRAFİ KEŞİFLER: 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla başlattıkları ve yeni okyanusların ve kıtaların bulunmasıyla gerçekleşmiş olan keşiflerdir.

·         Coğrafi Keşiflerin nedenleri

Santa Maria: C. Colomb bu gemiyle Amerika'ya ulaştı.

1.        İpek ve Baharat yollarının Türk-İslam devletlerinin kontrolünde olması

2.        Pusulanın geliştirilmesi

3.        Coğrafya bilgisinin ilerlemesi ve cezur gemicilerin yetişmesi

4.        Avrupalıların doğunun zenginliğini ele geçirmek istemeleri

5.        Hristiyanlığın yayılmak istenmesi

       Keşifler

·         İspanya: C. Colomb ve A. Vespuci Amarika kıtasına ulaştılar.

·         Portekiz: Bartelmi Diaz ve V.da Gama Hindistan’a ulaştılar.

·         Dünyanın Dolaşılması: Macellan ve Dal Kano Dünya’nın yuvarlaklığını kanıtladılar.

·         Coğrafi Keşiflerin Sonuçları

1.        Atlas Okyanusu limanları önem kazandı.  Akdeniz limanları ise önemini kaybetti.

2.        Zenginliğin ölçüsü toprak yerine para ve maden oldu.

3.        Sömürge imparatorlukları kuruldu.

4.        Yeni kıta ve adalar keşfedildi.

5.        Burjuva sınıfı güçlendi.

6.        Kiliseye duyulan güven azaldı.

7.        Dünyanın yuvarlak olduğu anlaşıldı.

Coğrafi Keşiflerin Osmanlı’ya etkileri

1.        Avrupa’yı ekonomik ve kültürel yönden geliştiren coğrafi keşifler, Osmanlı Devleti’ni olumsuz yönde etkilemiştir.

2.        İpek ve Baharat Yollarının önemini kaybetmesi üzerine Akdeniz limanlarından elde edilen gelir azalmıştır.

3.        Coğrafi keşifler sonucu Avrupa’ya bol miktarda altın ve gümüş girmesi ve bunların Osmanlı pazarlarında kullanılmaya başlanmasıyla Osmanlı ekonomisi büyük zarar görmüştür.

4.        Piyasada pahalılık ve enflasyon yaşanmıştır.

Hint Seferleri

HİNT DENİZ SEFERLERİ

•       Hint Deniz Seferlerinin Nedenleri

1.        16.yüzyılın başlarında Portekizliler Ümit Burnu’nu geçerek doğrudan Kızıldeniz ve Hint Okyanusu’na ulaştılar.

2.        Portekizliler, sömürgeler kurarak Müslüman ülkelerin ticaretine engel olmuş,

3.        Kızıldeniz yoluyla giden hacılara saldırmış, Hindistan’daki Müslüman devletlerden bir çoğunu işgal etmişti.

4.        Gücerat Hanının Osmanlıdan yardım istemesi seferlerin nedenleri arasında gösterilebilir.

Hint Deniz Seferleri’nde Osmanlı’nın Amaçları

1.        Baharat yolunun Akdeniz üzerinden işlemesini sağlamak.

2.        Kızıldeniz ticaret yoluna hakim olarak, Hint ticaret yolu üzerinde etkinlik kazanmak.

3.        Hac yolunun güvenliğini sağlamak.

4.        Müslüman tüccarlara verilen zararı önlemek.

5.        Müslüman devletlere yardım etmek.

 

Kanuni döneminde Hindistan’a dört sefer düzenlendi.  Bu seferlerin komutanları;

      1.        Hadım Süleyman Paşa(1538),

      2.        Piri Reis(1551),

      3.        Murat Reis(1552) ve

      4.        Seydi Ali Reis(1553) tarafından gerçekleştirildi.

Hint Deniz Seferlerinin Başarısız Olmasının Nedenleri :

1.        Hint deniz seferlerinin ekonomik değerinin yeterince anlaşılamaması,

2.        batı seferlerinin daha karlı olduğunun düşünülmesi,

3.        Osmanlı donanmasının okyanus şartlarına uygun olmaması,

4.        Bölge haklının yardım etmemesi,

5.        Portekiz donanmasının daha güçlü olması,

6.        Bölgedeki Müslüman devletlerin gereken desteği vermemesi

Hint Seferlerinin Sonuçları

1.        Birinci Hint Deniz seferinde Yemen ve Aden alınarak Sudan ve Habeşistan’ın bir kısmı Osmanlı toprağına katıldı.

2.        Böylece Osmanlı Yemen ve Hicaz bölgesinde daha kolay egemenlik sağladı.

3.        İkinci seferde Piri Reis Arap yarımadasının güneydoğusundaki Maskat’ı ele geçirdi.

4.        Hindistan’a düzenlenen diğer seferler de başarısız olmuştur.

5.        Piri Reis ilk dünya atlası niteliğinde olan “Kitab-ı Bahriye”yi hazırlamıştır. Seydi Ali Reis “Mirat’ül –Memalik” adlı coğrafya eserinin yazarıdır.

ATLANTİK ÜLKELERİNİN AKDENİZ’E EGEMEN OLMAK İSTEMELERİ

Barbaros Hayrettin Paşa

·          16.  yy Atlantik ülkeleri (Atlas okyanusu kıyısı olan İspanya, Portekiz, İngiltere, Hollanda) Akdeniz’de

           egemenlik kurmak için mücadele vermişlerdir.

·          Preveze Deniz Zaferi(1538) :

·          Nedenleri:

1.        Osmanlı ile İspanya (ve Habsburg) arasındaki mücadele

2.        Osmanlının Ege’yi kontrol altına alması ve Akdeniz’de üstünlüğünün giderek artması

3.        Korfu adasının Osmanlı donanması tarafından kuşatılması

4.        Andrea Doria komutasındaki başını İspanya ve Portekiz kuvvetlerinden oluşan bir haçlı donanması kurulması

Gelişme: Temel hedef Osmanlı Devletinin Akdeniz’deki varlığına son vermekti. Preveze önlerinde gerçekleşen savaşta Osmanlı donanması Haçlı donanması karşısında büyük bir zafer kazandı(28 Eylül 1538)

·          Sonuç:

1.        Akdeniz Osmanlı egemenliğine girdi.

2.        XVI. yy. sonlarına kadar Akdeniz üstünlüğü Osmanlıda kaldı.

3.        İspanya-Osmanlı mücadelesi Batı Akdeniz’de devam etti.

·          Cerbe Deniz Savaşı (1560) : 

·          Haçlıların Türkleri Kuzey Afrika’dan atmak ve Turgut Reisin Akdeniz’deki egemenliğine son vermek istemeleri üzerine Turgut Reis , İspanyolların elinde olan Cerbe adasını kuşattı.

•       Andrea Doria komutasındaki haçlı donanmasının Cebre önlerine gelmesi durumu zorlaştırdı. Kaptanı derya Piyale Paşanın yardıma gelmesi sonrasında Haçlılar yenilgiye uğratıldılar. -Preveze’den sonra en büyük deniz savaşı kazanıldı.
-Batı Akdeniz ve Kuzey Afrika’da Osmanlı egemenliği pekişti.

Kıbrıs

•       Kıbrıs Adası’nın Fethi (1571)

•       II. Selim döneminde Kıbrıs Venediklilerin elinde bulunmakta idi.

•       Akdeniz’de önemli bir üs durumunda olan Kıbrıs Adası, Mısır, Suriye, Anadolu Kıyıları ve Doğu Akdeniz ticaret yolunun güvenliği açısından önem idi.

•       Haçlı ittifakından çekinen Sokullu Mehmet Paşa’nın karşı çıkmasına rağmen II. Selim Lala Mustafa Paşa’yı Kıbrıs Adası’nın fethiyle görevlendirdi. Dokuz aylık kuşatmadan sonra Kıbrıs fethedildi.

Kıbrıs Adasının Fethinin Sonuçları

1.        Kıbrıs’a Anadolu’dan getirilen Türkler yerleştirilerek, adaya Türk kimliği kazandırıldı.

2.        Kıbrıs Adası’nın fethi İnebahtı Deniz Savaşı’na sebep oldu.

3.        Doğu Akdeniz’in Osmanlı egemenliğine girmesiyle Mısır yolunun güvenliği sağlandı.

İnebahtı Savaşı

İnebahtı Deniz Savaşı (1571)

     ·          Kıbrıs Adası’nın Osmanlı Devleti’nin eline geçmesi üzerine papa önderliğinde;

    ü  İspanya

    ü  Venedik

    ü  Malta

ve diğer İtalyan devletleri birleşerek bir Haçlı donanması oluşturdular.

   ·          Haçlılar Yunanistan’ın batısında İnebahtı Körfezi’nde Osmanlı donanmasını hazırlıksız yakaladılar.

   ·          Osmanlı donanması ağır bir yenilgiye uğradı.

   ·          Yalnızca Kılıç Ali Paşa, kumanda ettiği filoyu kurtararak İstanbul’a getirdi.

İnebahtı Deniz Savaşı Sonuçları

·          İnebahtı(Lepanto) Deniz Savaşı’nda Osmanlı donanması yakılmıştır.

·          Kısa sürede eskisinden daha güçlü bir donanma tesis edilmiş ve Venedikliler tekrar vergiye bağlanmıştı.

Sokullu Mehmed Paşa'nın İnebahtı savaşı sonrası sözü

·          Vadiü’s Seyl Savaşı (1576)

·          Bu savaş Kuzeybatı Afrika (Fas) hakimiyeti için yapılmış bir savaştır. Portekiz donanması ağır bir yenilgi görmüş savaşta Portekiz kralının ölmesi Portekiz sömürgecilikte geri kalmasına neden olmuştur. Kuzeybatı Afrika(Fas) Osmanlı himayesine alınmıştır.

 

Avrupalıların Morocco dedikleri Fas