ŞEHZADE BAYEZİD’IN KANUNİ'YE MEKTUBU

Sivas'ta Şehzade Beyazıd Türbesi

• 1526'da dünyaya gelen şehzade Bayezid, Sultan I. Süleyman ve Hürrem Sultan'ın oğlu olarak dünyaya gelir. Kanuni'nin batı seferlerinden Macar seferine katıldı. Babasının İran seferi sırasında taht muhafızı olarak görevlendirildi. 

• Şehzade Mustafa'nın Konya'da boğdurulması ve  şehzade Cihangir'in Halep'te hastalanarak hayatını kaybetmesi üzerine tahtın iki varisinden biri oldu. Diğeri Şehzade Selim'di.
• Muhtemelen Hürrem Sultan da şehzade Bayezid'in başa geçmesini istiyordu. Fakat Hürrem'in de ani ölümüyle Bayezid korumasız kaldı. Bayezid'in asabi karakteri nedeniyle sultan tarafından Amasya sancakbeyliğine kardeşi şehzade Selim ise merkeze daha yakın Konya sancakbeyliğine(vali) görevlendirildi. 
• Bayezid, daha uzak yere vali gönderilince kardeşini bertaraf etmek için asker toplama girişimi karşısında ileride sadrazam olacak Sokullu Mehmed Paşa Selim'in tarafını tutacak ve sultanın da ona destek vermesi üzerine Bayezid mücadeleyi kaybeder.
• Şehzade Bayezid af dilese de sancağından ayrılması isyan kabul edilmesi ve Şeyhülislam Ebu’s Suud’un fetvası ile hakkında idam kararı verildi. Şehzade Bayezid çocuklarını yanına alarak Safevi (İran) şahı Tahmasb'a sığınmak zorunda kaldı.İran’da hükümdar gibi karşılanan Bayezid, ayrılığa dayanamayarak babasına acıklı mektuplar yazacaktır.
• Kanûnî, bu yazdığı cevap niteliğinde mektubunda  içi sızlayan bir baba şefkatiyle Bayezid'i affetmek istemiş, ancak bilinen sonu engelleyememişti.
  
  

ŞEHZADE BAYEZİD’IN KANUNİ'YE  MEKTUBU  VE KANUNİ'NİN  OĞLUNA CEVABI 

(Dörtlük halinde)                     

Bayezid'in birinci dörtlüğü                                           (Günümüz Türkçesi:)

Ey seraser âleme Sultan Süleyman’ım baba,            Ey baştanbaşa âleme Sultan Süleyman’ım baba,           

Tende Canım, Canımın içinde cananım baba,          Tende Canım, Canımın içinde cananım baba,
Bayezîd’ine kıyar mısın benim canım baba               Bayezîd’ine kıyar mısın benim canım baba
Bigünahım, Hak bilür, devletlü sultanım baba.          Günahsızım, Hak bilir, mevkî sahibi sultanım baba.

Sultan'ın birinci dörtlüğe cevabı cevabı

Ey dem-a-dem mazhar-ı tugyân u isyânum oğul         Ey her an başkaldırı ve isyanla meşgul oğul

Takmayan boynına hergiz tavk-ı fermânum oğul         Boynuna fermanımı takmayan oğul,

Ben kıyar mıydum sana ey Bâyezid hânum oğul         Ben kıyar mıydım sana ey Beyazıt Hanım oğul,

Bî-günâham dime bâri tevbe kıl cânum oğul                Günahsızım deme, bari tövbe kıl canım oğul.

Bayezid'in ikinci dörtlüğü  

Enbiya ser-defteri yani ki Âdem hakkıçün,          Nebiler defterinin başı yani Âdem hakkı için,
 Hem dahi Musî ile îsî-i Meryem hakkıçün,          Hem dahi Mûsa ile Îsa ve Meryem hakkı için,
Kainatın server-i ol Ruh-i âzam hakkıçün,           Kâinatın serveri o en büyük ruh hakkı için,
Bigünahım, Hak bilür, devletlü sultanım baba.   Günahsızım, Hak bilir, mevkî sahibi sultanım baba.

Sultan'ın ikinci dörtlüğe cevabı cevabı

Enbiyâ vü evliyâ ervâh-ı a’zam hakkıçün                  Peygamberler veliler ve bütün yüceler hakkı için

Nûh ü İbrahim ü Mûsi İbn-i Meryem hakkıçün          Nuh, İbrahim, Musa ve Meryem oğlu hakkı için

Hatm-ı âsâr-ı nübüvvet Fahr-ı Âlem hakkıçün          Son Peygamber, alemin en saygını hakkı için

Bî-günâham dime bâri tevbe kıl cânum oğul             Günahsızım deme bari tövbe kıl canım oğul.

Bayezid'in üçüncü dörtlüğü  

Sanki Mecnun’um, bana dağlar başı oldu durak,  Sanki Mecnun’um, bana dağlar başı oldu  durak,                      
Ayrılıp bilcümle mal ü mülkten düştüm ırak,         Ayrılıp bütün mal ve mülkten düştüm uzak,

Dökerim göz yaşını vâhasretâ, dâd-el-firak,           Dökerim göz yaşını özlem ve ayrılık acısından medet,                    
Bigünahım, Hak bilür, devletlü sultanım baba.      Günahsızım, Hak bilir, mevkî sahibi sultanım baba 

                                                                                                                                   

Sultan'ın üçüncü dörtlüğe cevabı cevabı

Adem adın itmeyen Mecnûna sahralar durak         Adem adın etmeyen Mecnuna sahralar durak,

Kurb-ı tâatdan kaçanlar dâima düşer ırak               Akrabalarına itaatten kaçanlar daima düşer ırak,

Tan degüldür dir isen vâ hasretâ dâd el-firak          Kader değildir der isen hasretle firak,

Bî-günâham dime bâri tevbe kıl cânum oğul           Günahsızım deme bari tevbe kıl canım oğul.

 Bayezid'in dördüncü dörtlüğü  

Kim sana arzeyleye hâlim, eya şah-ı kerim,           Kim sana arz eyleye hâlimi, Ey cömertlerin padişahı,
Anadan, kardeşlerimden ayrılıp kaldım yetim,      Anadan, kardeşlerimden ayrılıp kaldım yetim,
Yok benim bir zerre isyanım sana,                         Yok benim bir zerre isyanım sana,
Hak’tır alîm, Bigünahım, Hak bilür, devletlü           Hak’tır âlim, Günahsızım, Hak bilir, mevkî sahibi 

                                                    sultanım baba.                                                         sultanım baba.

Sultan'ın dördüncü dörtlüğe cevabı cevabı

Neş’et-i Hakdur nübüvvet râm olan olur kerîm   Güneşin doğduğu yerdir babalık,boyun  eğen olur  kerim                                                                

“Lâtekul üf” kavlini inkâr iden kalur yetîm           “Lâtekul üf*” söyleyişini inkâr eden kalır  yetîm                                                                                
Tâata isyâna alîmdür Hudâvend-i Kerîm              İtaate ve isyâna alîmdir Allah-ı Kerîm        

Bî-günâham dime bâri tevbe kıl cânım oğul       Günahsızım deme bâri tövbe kıl cânım oğul  

                                                                                   * Kuran'da "ana-babaya karşı gelmeme" ile ilgili ayet

   

Bayezid'in beşinci dörtlüğü  
Bir nice ma’sumum olduğun şeha bilmez misin?   Bir nice masumum olduğunu padişah, bilmez misin?

Anların kanına girmekten hazer kılmaz mısın,     Onların kanına girmekten çekinme kılmaz mısın?
Yoksa ben kulunla Hak dergahına varmaz mısın, Yoksa ben kulunla Hak dergâhına varmaz mısın?
Bigünahım, Hak bilür, devletlü sultanım baba.     Günahsızım, Hak bilir, mevkî sahibi sultanım baba.                                                                                                                                                             

Sultan'ın beşinci dörtlüğe cevabı cevabı

Rahm u şefkat zîb-i îmân olduğın bilmez misün       İmanın ve şefkatin hedefi olduğun, bilmez misin?

Yâ dem-i masûmı dökmekden hazer kılmaz mısun  Ya masum kanı dökmekten, korkmaz mısın?

Abdi âzâd ile Hak dergâhına varmaz mısun               Bu çaresiz kul ile hak dergahına varmaz mısın?

Bî-günâham dime bâri tevbe kıl cânum oğul             Günahsızım deme bari tövbe kıl canım oğul.

 Bayezid'in altıncı dörtlüğü  

Hak Taâlâ, kim cihanın şahı etmiştir seni               Hak Taâlâ, kim cihanın padişahı etmiştir seni
Öldürüp ben kulunu, güldürme şahım düşmeni    Öldürüp ben kulunu, güldürme padişahım düşmeni
Gözlerim nuru oğullarımdan ayırma beni              Gözlerimin nuru oğullarımdan ayırma beni
Bigünahım, Hak bilür devletlü sultanım baba       Günahsızım, Hak bilir mevkî sahibi sultanım baba

Sultan'ın altıncı dörtlüğe cevabı cevabı

Hak reâyâ-yı muti’e râi itmişdür beni                    Hak, reayaya boyun eğdirmeye tayin etti beni,

İsterem mağlûb idem agnama zib-i düşmeni       İsterim mağlup edem, zib-i düşmeni,

Hâşâlillah öldürürsem bî-güneh nâgâh seni         Korkarım Allah'tan, öldürürsem bigünah seni

Bî-günâham dime bâri tevbe kıl cânum oğul        Günahsızım deme, bari tövbe kıl canım oğul.

 Bayezid'in yedinci dörtlüğü  

Tutalım iki elim baştan başa kanda ola,                 Tutalım iki elim baştan başa kanda olsun
 Bu meseldir, söylenir kim “kul günah itse n’ola” Bu ibretlik hikaye, söylenir ki “kul günah etse neolur”
Bayezîd’in suçunu bağışla, kıyma bu kula,            Bayezid’in suçunu bağışla, kıyma bu kula,
Bigünahım, Hak bilür, devletlü sultanım baba.    Günahsızım, Hak bilir, mevkî sahibi sultanım baba

Sultan'ın yedinci dörtlüğe cevabı cevabı

Tutalum iki elüm başdan başa kanda ola               Tutalım ki iki elin baştan başa kanda ola,

Çünki istiğfâr idersün biz de afv itsek nola            Madem pişman oldun, biz de affetsek ne ola

Bâyezidüm suçını bağışlaram gelsen yola              Bayezidim, suçunu bağışlarım gelsen yola

Bî-günâham dime bâri tevbe kıl cânum oğul        Günahsızım deme, bari tövbe kıl canım oğul.


Popüler tarihte bu mektuplaşmanın bir kısmı: