II. DÜNYA SAVAŞI (1939-1945)

 

II. DÜNYA SAVAŞI (1939-1945)

A. YENİ BİR SAVAŞA DOĞRU

1. Savaş Öncesindeki Gelişmeler

 

a. Japonya

 

·         Avrupalı devletlerin birbiriyle olan mücadeleleri Japonya’nın Asya'daki yayılmasını hızlandırmak için bir fırsat olur.

·         Japonya, doğal kaynaklar açısından zengin olan Mançurya ve Çin'e egemen olup Asya içlerine kadar yayılmak istedi.

·         1922 "Washington Deniz Silahsızlanması Konferansı" ile Japonya'nın Çin'e yönelik tehdidini azaltmak amaçlanır.

·         Japon yayılması:

1.        1927'ye kadar Liberal Japonya, ele geçirmek istediği bölgeleri, ekonomik nüfuzu altına aldı.

2.        Daha sonra askerî destekli hükümetlerin iktidara gelmesi ve 1929 Ekonomik Buhranı'nın çıkması üzerine Japonya, yayılmacı politikasını askerî güce dayandırdı.

·         Bu amaçla;  Milletler Cemiyeti’nden ve (1933)  Washington Antlaşmasından (1934) çekildi.

·         “Asya Asyalılarındır.” diyerek Batılıların bölgeden çekilmelerini istedi.

·         Batılıların doğu Asya’dan atılmasını öngören “Yeni Düzen” ilan edilmiştir.

Japonya ve İmparator Hirohito

 

Japonya’nın Çin’e Yönelme Sebepleri

1.        İtalya’nın Habeşistan’a ve Almanya’nın Ren’e saldırılarının tepkiyle karşılanmaması

2.        Berlin-Roma Mihveri’nin kurulması

3.        İngiltere’nin yatıştırma politikasına başlaması

4.        İspanya iç savaşını yaşanması

5.        ABD’nin tarafsızlık politikası

6.        Japonya’nın Almanya ile imzaladığı 1936 tarihli pakt ile SSCB’nin baskı altına alınması

 

b.İtalya

·         İstediklerini I. Dünya Savaşı’nda elde edemeyen İtalyanlar Benito Mussolini’yi iktidara taşımışlardır.

·         Ülkedeki farklı etnik kökenlileri zorla İtalyanlaştırma politikasına yöneldi.

·         Sömürgecilik emeli “Roma İmparatorluğu’nun yeniden kuruluşu” adı ile politika kabul edildi.

·         Yugoslavya’dan “Fiume” adlı şehri Yunanistan’ın Korfu adası işgal edildi. Arnavutluk’ta nüfuz elde etti.

·         İtalya’nın Doğu Akdeniz ve Anadolu’yu yayılma alanı olarak görüyordu.

·         Akdeniz’de İtalya, İngiltere’ye karşı rakip hale gelmiştir.

·         25 Kasım 1936’da Alman-Japon Paktı imzalandı. 5 Kasım 1937’de bu pakta İtalya katılmıştır. Böylece “Berlin- Tokyo- Roma” Mihveri kurulmuştur.

 

Faşist parti lideri Mussolini

c.Almanya

·         Versay Antlaşması’nın koşulları Nazileri iktidara taşımıştı.

·         Almanların hedefleri:

1.        Versay’dan kurtulmak,

2.        Almanların yaşadığı bölgeleri ele geçirmek ve sınırları genişletmektir.

 

·         Bu amaçla

·         Fransa’dan Saar bölgesi halkoyuyla alınır.

·         Askerden arındırılan Ren bölgesine asker çıkardı.

·         Avusturya ile birleşerek Almanya Versay Antlaşması’nın şartlarından kurtulmuştu. (ANSCHLUSS)

 

·         Çekslovakya sınırları içerinde yer alan ve 3.5 milyon Almanın yaşadığı Südet bölgesini ele geçirmek isteyen Almanya’ya bu bölge Münih Konferansı’yla bölge verildi.

·         Daha sonra Almanya, Almanların çoğunluğu oluşturmadığı Çekoslovakya’yı işgal etti.

·         Hitler artık “Hayat Sahası” politikasını uygulamaya koydu.

 

·         Hayat Sahası

·         I. Dünya Savaşı esnasında Almanya üzerinde bulunduğu toprakların Alman ırkına yetmeyeceğini ilişkin olan fikrin Hitler tarafından Almanya’nın yayılma politikasının bir gerekçesi olarak kabul edilmesi sonu ortaya çıkan kavramdır.

·          

·         Hitler, Memel bölgesini Litvanya’dan ister ve yapılan anlaşmayla bu bölgeyi de ele geçirir.

·         Almanya’nın Romanya’yı nüfuz altına alması, İngiltere’nin YATIŞTIRMA POLİTİKASI’nı bırakmasına neden oldu.

·         Almanya’nın Polonya’dan Danzig bölgesini istemesi ve bunun reddedilmesi üzerine Polonya’yı işgal etmeye karar verir.

·         1 Eylül 1939’da  Almanya’nın Polonya’ya saldırması üzerine Fransa ve İngiltere 3 Eylül 1939’da Almanya’ya savaş ilan ettiler.

·         Polonya paylaşımından sonra Baltık ülkeleri SSCB işgaline uğradı. Finlandiya, SSCB’ye toprak vermek zorunda kaldı.

Alman yayılmacılığı

 

·         YATIŞTIRMA POLİTİKASI

·         Hitlerin esas ilgi alanın doğuda olduğuna inanan İngiliz başbakan Chamberlain SSCB’ye karşı Almanya’nın kendileriyle işbirliği yapacağını düşündüğünden Almanların ilk yayılması tepkiyle karşılanmaz.

 

·         MAGİNOT HATTI

Maginot hattı

·         Fransızların Almanları durdurmak için 50 savunma kulesi ve bunlarla bağlantılı yer altı sığınıklarından oluşan savunma hattıdır.

Müttefik devletler  Mihver devletler

1.      1.  İngiltere               1. Almanya            

2.     2.    Fransa                    2. Japonya

3.      3.  ABD                        3. İtalya

4.     4.   SSCB                      

Mihver grubu devletleri

SAVAŞ YILLARI

·         Müttefik ülkelerin savaşa hazır olmamaları üzerine 1942’ye kadar Mihverler üstünlük kurdular.

·         Savaşın ana cepheleri;

1.        Kuzey Afrika,

2.        Avrupa ve

3.        Uzak Doğu olmuştur.

·         Avrupa’da Savaş (1. cephe)

·         Kısa süre içinde Almanya; Danimarka, Belçika ve Hollanda’yı işgal edip Paris’e girdi.

·         Paris’in düşmesinden sonra kurulan Vichy hükümeti Almanlarla işbirliği yaptı.

·         Fransız General de Gaulle Fransa’nın kurtuluşu için mücadele etti.

·         Almanya’nın Norveç’i işgali üzerine İngiltere’de Churchill, başbakan olur.

 

·         Havada Hakimiyet Mücadelesi

·         Nazilerin hava mareşali Göring’in Londra’ya yapılan hava saldırılarından (Kartal Hücumu) sonra İngilizlerin teslim olacağını düşündü.

·         Alman şehirleri de İngilizler tarafından bombalanmaya başlanmasıyla amaca ulaşılamaz.

 

·         BARBAROSSA Harekatı

·         Almanya 22 Haziran 1942’de “BARBAROSSA” adı verilen saldırıyla 6 ay içinde SSCB’yi işgal edeceğini zanneden Almanya iklim şartlarından dolayı hedefine ulaşamadı.

·          “Maikor petroller bölgesi” de Almanların eline geçti. SSCB’nin kaynaklarının yarısı Almanların eline geçtiyse de Stalingrad mücadelesini Almanya kaybeder ve bu Mihver ülkeleri için dönüm noktası olur.

 

·         Kuzey Afrika’da Savaş (2. Cephe)

·         İngilizlerin mağlup edilebilmesi için İngiliz donanmasının merkezi Süveyş’in ele geçirilmesi gerekmekteydi.

·         Başlarda İtalyanlar başarı gösterdiyse de karşı saldırıya geçen İngilizler İtalya saldırılarını püskürttükleri gibi İtalya’nın elindeki Bingazi’yi de ellerine geçirdiler.

·         Almanya’nın devreye girmesiyle yeni saldırı yapılır ama İngilizler başarılı olur.

·         ABD’nin savaşa girmesiyle müttefikler üstünlük sağladılar.

General Rommel

 

·         Asya ve Pasifik’te Savaş (3. Cephe)

·         A. Savaş öncesi ABD

·         I. Dünya Savaşından önce ABD tarafsızlık politikası takip etti. Ancak ABD, Hitlerin totaliter yönetimi, Yahudilere tutumu, demokratik yönetimlere bakışı sebebiyle Almanya karşıtıydı.

 

·         B. Pearl Harlbour Baskını

·         ABD’nin Japonya’ya ambargo uygulaması üzerine Japonlar Pearl Harlbour’a saldırırlar.

·         Japonlar ABD’nin Hawai’deki petrol depolarını vurmaması, harekâtın askeri açıdan başarılı olmasını engelledi.

·         ABD’nin Manila, İngiltere’nin Singapur ve Hong Kong üslerini ele geçiren Japonlar Endonezya’da 100 bin Hollandalıyı esir ederler.

·         Ancak Japonya Mercan Denizi ve Midway saldırısının başarısızlıkla sonuçlanması Japonlar için sonun başlangıcı olmuştu.

Pasifik savaşları

 

·         BARIŞA DOĞRU

·         Avrupa’da Savaşı sona ermesi

·         1943’te Roosevelt ve Churchill Kazablanka Konferansı’nda Mihverlerin kayıtsız şartsız teslim alınması için harekete geçmeye karar verirler.

·         Müttefikler İtalya tarafından saldırıya geçtiler. 1945’te kuzey İtalya’ya girebildiler.

·         Normandiya Çıkarması’yla Müttefikler Paris’i ele geçirirler.

·         Doğudan da Sovyetler Baltık ve Polonya’da üstünlük kurmuşlardı.

 

·         Yalta Konferansı

·         Stalin, Roosevelt ve Churchill’in katıldığı konferansta;

i.            SSCB’nin Japonya’ya savaş ilanına

ii.            SSCB’nin Doğu Avrupa’dan ve Polonya’dan çekilmesine

iii.            Fransa’nın Avusturya ve Almanya’nın işgaline katılmasına

iv.            Almanya’nın SSCB’ye tazminat ödemesine

v.            BM’den SSCB’ye üç sandalye ( Rusya, Belarus ve Ukrayna ) ayrılması karara bağlandı.

Yalta konfersansı katılımcıları

·         Atlantik Bildirisi (Wilson ilkelerine benzer) ABD ve İngiltere 9-10 Ağustos 1941’de yayınlarlar.

1.        Savaştan sonra toprak kazanılmayacak

2.        Sel determinasyon uygulanacak (milletler kendi kendilerini yönetebilecek)

3.        Uluslar arası iş birliği gerçekleştirilecek

4.        Temel ham maddelerden eşit biçimde faydalanılacak

5.        İnsanlar açlıktan kurtarılacak

6.        Açık denizlerde ticaret serbestliği sağlanacak

7.        İlgili halkın onayı alınmadan toprak değişikliği yapılmayacak

8.        Mihver devletler silahtan arındırılacak

 

ABD başkanı ve Britanya başbakanı

·         San Fransisco Konferansı’nda Almanya 7 Mayıs 1945’te kayıtsız şartsız teslim olmuştur.

·         Bunun üzerine Müttefikler Berlin yakınlarında Postdam Konferansı toplandı.(17 Temmuz-2 Ağustos 1945) (Stalin, Truman ve İngiltere adına Attle katılmıştır.)

·         Buna göre;

1.        Almanya dört işgal bölgesine ayrıldı.

2.        Almanya için ekonomik ve askeri sınırlamalar getirildi.

3.        Almanların Almanya’ya taşınmasına karar verildi.

4.        Avusturya ve Viyana da dört işgal bölgesine ayrıldı.

5.        İtalya ile ağır koşullu olmayan barış antlaşması imzalandı.

 

Almanya parçalanıyor

·         Konferansta devletlerin çıkarları doğrultusunda yaşanan problemler dünyanın iki nüfuz bölgesine ayrılmasına yol açtı.

 

·         On İki Ada’nın Durumu

·         İtalya’nın elinde bulunan adalar Paris’te yapılan Dış işleri Bakanları Konferansında 27 Haziran 1946’da adaların Yunan hâkimiyetine girmesi kabul edildi.

·         İtalya’nın bu durumu 1947’de onaylamasıyla Yunanistan resmen adaların yönetimini ele geçirdi.

 

·         Pasifikte Savaşın sona ermesi

·         ABD, Japonları teslim almak için  Hiroşima (6 Ağustos 1945) sonra Nagazaki (9 Ağustos 1945) şehirlerine ilk defa atom bombası atıldı.

·         Japonya’nın 14 Ağustos 1945’te teslim olmasıyla savaş sona erdi.

 

·         II. Dünya Savaşı’nın Sonuçları

·         Siyasi sonuçlar

1.        Faşizm ve Nazizm gibi akımlar yıkıldı.

2.        Endonezya, Hindistan gibi ülkeler bağımsızlıklarını kazanmaya başladılar.

3.        İtalya ve Almanya’nın toprakları önce işgal edildi yönetim biçimleri değişti.

4.        İngiltere ve Fransa galip olmalarına rağmen zayıfladılar.

5.        Japonya ABD baskısıyla ordu kaldırıldı. Eğitim ve demokrasi konusunda reformlar yaptırıldı.

6.        SSCB Avrupa’nın yarısına hakim oldu ve bazı ülkeler tarafından kurtarıcı görüldü.

7.        Savaştan en az etkilenen ABD atom bombasına sahip olmakla avantaj elde etti. Dünya’nın ekseni Avrupa’dan ABD’ye kaydı.

8.        Milletler Cemiyeti yerine Birleşmiş Milletler kuruldu.

9.        Yapılan görüşmelerde Genel Kurulda devletlerin eşitliği ilkesi varken Güvenlik Konseyi’nde büyük devletlere “Veto” hakkı tanındı.

 

BM amblemi

Birleşmiş Milletler Teşkilatı

1.        Genel Kurul (Her devletin bir oy hakkı vardır.)

2.        Güvenlik Konseyi (Beş üye devletin veto etme hakkı vardır: ABD, SSCB, İng, Fr, Çin)

3.        Vesayet Konseyi

4.        Sekreterlik

5.        Ekonomik ve Sosyal Konsey

6.        Uluslararası Adalet Divanı

 

Ekonomik Sonuçlar

1.        Tarım ve sanayi üretiminde azalmalar gerçekleşti. Fiyat artışları gerçekleşti.

2.        Uluslararası Para Fonu kuruldu.(IMF)

3.        Avrupalı ülkeler hemen hemen tüm sömürgelerini kaybettiler.

 

Toplumsal Sonuçlar

1.        Milyonlarca insan hayatını kaybetti.

2.        Ülkeler arası göçler gerçekleşti.

3.        Almanya ve Japonya’nın işledikleri suçlar nedeniyle toplum psikolojisi bozuldu.

 

İnsan hakları İhlalleri

1.        Savaşta insan hakları ihlalleri gerçekleşti.

2.        Müttefik devletler 1945’te Postdam Konferansı’nda insanlık dışı suçlarla ilgili suçluların yargılanmasına karar verildi.

3.        Nürnberg’te Nazi suçluları, Japonya’da da açılan mahkemelerde suçlular yargılandı.

4.        Soykırımı Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılmasına İlişkin Sözleşme kabul edildi.

5.        İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi kabul edildi.

 

SAVAŞ YILLARINDA TÜRKİYE

·         Türkiye savaş döneminde savaş dışı kalmaya çalıştı.

·         İtalya’nın yayılmacı politikası ve SSCB’nin yayılmacı politika izlemesi ile Türkiye’den Boğazlardan üs istemesi Türkiye’yi Batılı ülkelere yakınlaştırdı.

·         Alman ordularının Yunan işgali üzerine Hitler Türkiye’nin İngiltere’nin yanında savaşa katılmasını önlemek için Türkiye’ye saldırmayacağına dair İnönü’ye mektup yazmıştır.

 

·         Müttefiklerin Türkiye’yi savaşa çekme girişimleri

·         Almanların Stalingrat yenilgisinde sonra Müttefikler 1943’te Adana Konferansı’yla Türkiye’nin savaşa girmesi gerektiği ifade edildiyse de İnönü Türkiye’nin savaşa girmeye hazırlıksız olduğunu söyledi.

Britanya başbakanı ve İnönü

·         Daha sonra Kahire Görüşmelerinde (1943) de Türkiye’ye baskı yapıldıysa da Türkiye savaş dışı kalmayı tercih etti.

ABD başkanı, İnönü ve Britanya başbakanı

 

·         Türkiye’nin Savaş İlanı

·         Türkiye 23 Şubat 1945’te BM üye olabilmek için Almanya ve Japonya’ya savaş ilan etmiştir. Ancak savaş ilanı semboliktir.

 

·         Türkiye’nin Savaşa Karşı Önlemleri

1.        Ülke gelirlerinin önemli kısmı savunmaya ayrılmıştır.

2.        Hedeflenen ekonomik kalkınmalar ertelendi.

3.        Seferberlik ilanıyla tarım ve sanayi sektöründe iş gücü azalması üretimin azalmasına yol açtı.

4.        Müttefiklerin Türkiye’nin Almanya ile ilişkilerini kesmeyi istemeleri ekonomik süreci olumsuz etkilemiştir.

5.        Yersiz fiyat artışlarının önüne geçmek için “Narh Sistemi” uygulandı.

6.        Milli Korunma Kanunu çıkarılarak ekonomik düzenlemeler yapıldı.

7.        Varlık  (11 Kasım 1942) ve Toprak Mahsulleri Vergisi olmak üzere iki tane olağan üstü vergiler getirildi.

8.        1940-1945 yılları arasında ikinci ekonomik kalkınma planı uygulanamadı.

9.        1940’ta çıkarılan Kanun’la Köy Enstitüleri, köylülerin kendi yörelerinde pratik bilgilerle öğrenilmesi hedeflenmiştir.