SANAYİ İNKILÂBI

• Üretim faaliyetlerinin insan ve hayvan gücü yerine üretimi makinelerin yapması sürecidir.

·         Sanayi İnkılabı’nın Nedenleri:

1. Rönesans ve Aydınlanma Çağı ile bilimin gelişmesi
2. Skolâstik düşüncenin yıkılması
3. Sermaye birikimi

 

İngiltere 

·         İngiltere’de başlama nedenleri

1. bu ülkenin geniş sömürgelere sahip olması,
2. araştırma ve özgür düşünceye gelişme ortamı yaratması,
3. ham madde birikimi ve geniş pazar imkânlarını elinde tutmasıdır.

 

·         Avrupa’da teknolojik gelişmeler, üretimin insan gücünden çıkarak makine ile yapılmasına neden oldu.

·         XVII. yüzyıl sonlarında Denis Papin (Dönis Papin) ilk buhar makinesi yapmayı başardı.

·         1760’ta James Watt’ın (Ceymis Vat) ateşli pompa sistemini bulması sanayide makineleşmeyi hızlandırdı.

 

Örnek bir dokuma makinesi

·         Sanayi İnkılabı’nın sonuçları

1. Avrupa’da üretim arttı. Halkın refah seviyesi yükseldi.
2. Büyük sanayi kentleri oluştu. Köyden kente göçler arttı. Büyük şehirlerde altyapı, konut, işsizlik gibi toplumsal sorunlar ortaya çıktı.
3. Yaşam koşullarının iyileşmesi ve sağlık sektörünün gelişmesi ile birlikte ölüm oranları azaldı.
4. Nüfus artışı hızlandı.
5. Küçük atölyeler kapandı. Büyük fabrikaların açılmasıyla seri üretime geçildi. Üretim arttı, eşya ve mal fiyatları ucuzladı.
6. İşçi sınıfı önem kazandı. İşçi, işveren sorunlarını çözüme kavuşturmak amacıyla sendikacılık girişimleri başladı.
7. Liberalizm, sosyalizm ve kapitalizm gibi fikir akımları ortaya çıktı.
8. Sanayileşen Avrupa devletleri, bol ve ucuz ham madde ile yeni pazarlara ihtiyaç duydular. Bu durum sömürgecilik rekabetini hızlandırdı.
9. Avrupa’da sömürgecilik rekabeti bloklaşmaları da beraberinde getirdi. Bu bloklaşmalar I. Dünya ve II. Dünya savaşlarına ortam hazırladı.

 

·         Sanayi İnkılabı ile ortaya çıkan bazı akımlar

 

·         Sosyalizm: Değiş tokuş ve üretim araçlarının ortaklaşa kullanılması yoluyla toplumsal sınıfları ortadan kaldıran, toplumun örgütlenmesinde köklü bir değişiklik amaçlayan toplumsal öğretidir.

 

·         Komünizm: Bütün malların ortaklaşa kullanıldığı ve özel mülkiyetin olmadığı toplum düzeni. 

·         Bu ikisi rakip ya da karşıt olgular değildir. Marx’ın Kapital’inde belirttiğine göre: kapitalizmden sonra sosyalizm egemen olacaktır. Daha sonra da komünizm kurulacaktır.

 

·         Liberalizm, ifade özgürlüğü, inanç özgürlüğü, basın özgürlüğü, serbest ticaret, sivil haklar, seküler devlet, çoğulcu demokrasi ve özel mülkiyet gibi fikirleri destekler.

 

 

·         Kapitalizm kelimenin dar anlamı ile bir üretim tarzıdır. Yani kapitalist üretim tarzı Karlılık, Rekabet ve Akılcılık te­melinde şekillenmiş bir ekonomik sistem için kullanılmaktadır.

·         Keli­menin geniş anlamı ile kapitalist ekonomi  faaliyet, kapitalist üretim tarzının hakim olduğu işletmelerin bütününü belirtmek için kullanı­lan, ideolojik ve kurumsal bir üst yapı modelidir.

·          

İHTİLALLERE GİDEN YOL

·         Franszı İhtilali fikirleri özellikle milliyetçilik akımı  1815’te toplanan Viyana Kongresi engellenmek istenir.

 

 

·         HATIRLATMA: VİYANA KONGRESİ 1815

·         Fransa’nın yaydığı milliyetçi fikirlerinin engellenmesi için Avrupa’nın güçlü devletleri İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya( Almanya)’nın toplanmasıyla toplantı yapılır.

·          Avrupa’nın sınırlarını ve güç dengesini yeniden sağlamak için yapılan bu kongrede en etkili kişi Avusturya başbakanı  von Metternich’tir.Osmanlı Devleti Balkan meselelerinin gündeme gelebileceği korkusuyla kongreye katılmamıştır.

 

·         Kongre’nin bazı kararları

1.Fransa’nın ele geçirdiği topraklar geri alındı.

2.İngiltere Malta ve Yeni adaları,Seylan’ı aldı.

3. Rusya’ya Finlandiya; İsveç’e Norveç verildi.

4.Prusya (Almanya), Saksonya ve Ren’in batısını aldı.

5.Almanya otuz sekiz devletli Germen Konferdersyonu oluşturuldu.

6. Köle ticareti yasaklandı.

7. Uluslar arası nehirlerde ticaret ve ulaşım serbestisi kararı alındı.

Viyana Kongresi Sonuçları:

·         Viyana kongresi ile Avrupa’da yeni bir düzen kuruldu. Kongrede Fransız İhtilali’nin Avrupa’ya yaydığı hürriyet, milliyet ve eşitlik kavramları dikkate alınmaz, siyasal emel ve istekler üzerine kararlar verilmiştir. Bundan dolayı Viyana Kongresi kararları yürütebilmek için silaha başvurmak zorunda kalmıştır.

·         Viyana Kongresinden sonra (1815-1830) İngiltere, Rusya, Prusya ve Avusturya kendi çıkarlarına göre ve bu çıkarların uyuşması oranında Avrupa’da yeni bir düzen  kurmuşlardı. Bu devletler Avrupa düzenini korumak, krallık rejimine karşı yapılacak ihtilal hareketlerini bastırmak ve Avrupa’yı mutlak krallık rejimiyle yönetmek için aralarında bazı antlaşmalar yaptılar.

·          Avrupa tarihinde bu devreye Restorasyon devri denilmiştir. Avrupa’nın büyük devletleri, Viyana Kongresi kararlarını yürütmek amacıyla, iki ayrı grup anlaşması  kurmuşlardır;

 

1. Kutsal İttifak (1815): Viyana Kongresi kararlarının nasıl uygulanacağı tam belli değildi. Sürgünde bulunan Napolyon’un Fransa’da tekrar iktidara gelmesi Avrupa’nın üç büyük devletini harekete geçirdi. Bu ittifak Rusya, Avusturya ve Prusya arasında yapılmıştır. Kutsal İttifakın amacı Fransız İhtilali’ne karşı bir tepki olmuş ve mutlakıyetçi güçlendirmeyi esas almıştır. Fransa da sonradan katılmıştır.

 

2. Dörtlü İttifak (1815): İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya arasında yapılmıştır. Bu ittifakın kurucusu Prens Meternich’tir. Bundan dolayı buna Meternich Sistemi de denir. Dörtlü İttifak Kutsal İttifakın yetersizliği üzerine ortaya çıkmıştır. Bu dört devlet başka düşüncelerin yayılmasını silah gücüyle durdurmayı kararlaştırmışlardır. Böylece her türlü özgürlük hareketi bastırılacaktır. Fakat gittikçe gelişen özgürlük akımları sonucunda meydana gelen ihtilallerin önü alınamadı.  

Metternich Sistemi’nin Yıkılması

Restorasyon devri 1827 yılına kadar ancak sürebilmiştir. Çözülme önce İngiltere’nin Dörtlü İttifaktan ayrılmasıyla başladı. Bunun arkasında Osmanlı Devleti’nde Yunan  İsyanı çıktı. Meternich, Osmanlı Devleti antlaşmaya dahil olmadığı halde, Yunan  isyanının beraber bastırılmasını teklif etti. Buna karşılık Rusya ve Fransa, Rumlara yardım ettiler. İngiltere de bunlara katıldı. Sonunda, Navarin’de Osmanlı donanmasını yakarak kendi prensiplerini kendileri yıktılar.

 

·         Sanayi İnkılabı’ndan sonra burjuva ve işçi sınıfı güçlenerek hak istemeye başlarlar.

·         Monarşik (krallık) yönetimlerinin zayıf olması Avrupa’da yeni devrimlerin ortaya çıkmasına neden olur.

·                                                                                         1830 İHTİLALLERİ

·         Napoleon’dan sonra başa geçen XVIII. Louis başa geçti. XVIII. Louis, basına sansür uyguladı.

·         XVIII. Louis’ten sonra X. Charles, gücünü asilller ve din adamlarına dayandırmak istedi.

·         Bu durumlar karşısında Fransızlar tedirgin oldular. X. Charles, her türlü muhalefeti ortadan kaldımak isteyince kanlı çarpışmalar başlar ve kral X. Charles, ülkeyi terk etmek zorunda kaldı.

 

·         1830 İhtilalleri Sonuçları:

1.      X. Charles’in yerine Louis Philippe getirildi. Louis Philippe, halkın seçimiyle başa geçen bir kral olması nedeniyle Fransa’da demokrasi daha da güçlenmiş oldu.

2.      Fransa’dan sonra bu ihtilal fikirleri diğer ülkelere yayıldı.

3.      Belçika, Hollanda’ya karşı bağımsız oldu.

4.      Belçika ve İspanya’da liberaller başa geçtiler.

5.      İspanya’da meşrutiyet ilan edildi.

6.      İngiltere’de iberaller güçlendi.

7.      İtalya ve Polanya’nın bağımsızlık faaliyeti Avusturya ve Rusya tarafından bastırıldı.

8.      En genel anlamda mutlakiyet zayıflamakla birlikte Batı Avrupa’da varlıklarına devam ettiler. Ama demokratik yönetimler güç kazandı.

 

·                                                                                                            1848  İHTİLALLERİ

·         1830 İhtilalleriyle özgürlik ve eşitlik anlayışı güçlendi.

·         48 İhtilalleri’nin nedenleri arasında liberal fikirlerin yanı sıra milliyetçilik ve sosyalizm akımları da etkili oldu.

·         1830 İhtilallerinde Fransa’da liberaller güçlense de kral  Louis Philippe, gücünü burjuva sınıfına dayandırmak istedi.

 

·         Bu arada Sanayi devrimi ile işçi sınıfı ortaya çıkmış ve işçi sınıfının çözülmesini istediği sorunlar çözülmediği gibi onların greve gitmesinin önlenmesi için onlara baskı ve şiddet uygulandı.

 

·         Fransa’da eşitlik yanlısı olanlar, sosyalistler ve işçi sınıfı güç birliği yapınca yine kanlı çarpışmalar sonucunda kral  Louis Philippe ülkeden kaçmış ve Fransa’da cumhuriyet ilan edilmiştir.

 

·         Liberal ve Sosyalist güç birliği: Liberal ve Sosyalist güç birliği arasında görüş ayrılıkları başlamış; liberaller sadece siyasi ihtilal isterken sosyalistler sosyalizm düzenine geçmek için araç olarak düşündükleri cumhuriyet düzenine geçilmesini istediler.

 

·         1848 İhtilalleri Sonuçları

1.      Mutlakiyet zayıflamaya başladı. Avrupa’da bir çok kral ülkesini terk etmek zorunda kaldı.

2.      Hollanda, İsviçre ve Danimarka’da yeni anayasalar kabul edildi.

3.      İngiltere’de işçi sınıfı yeni haklar elde etmek isteseler de isteklerini kabul ettiremediler.

4.      İtalya, Almanya ve Macaristan’ın bağımsızlık için faaliyetleri amaçlarına ulaşamadıysa da sonraki süreçlerde bu devletlerin kurulmasına yol açtı.

5.      Liberalizm, Kapitalizm, Sosyalizm ve Marksizm ideolojileri Avrupa merkezli olarak ortaya çıkmış ve modern dünyayı şekillendirirler.