İBRANİ-İSRAİL/YAHUDİ TARİHİ III

 

1.      Yahudi devleti

·         Kuzeydeki Yahudi devleti başkenti Samaria (Nablus) İsrail krallığı adını almış ve İsrail oğullarının on kabilesini yönetimi altına almıştır. İsrail krallığı yaklaşık iki asır ayakta kalır. MÖ 722’de Asurların yönetimine girer.

Kral Süleyman dönemi

·         Jeroboam dönemi: Kuzeydeki on kabilenin ayaklanıp ilk İsrail krallığından ayrılarak kurulan ikinci İsrail krallığının ilk kralıdır. Jeroboam ve soyu Efraim kabilesindendir. Kral Süleyman’ın gözüne girse de ona karşı On kabile yöneticisi olarak kral olmak istediği anlaşılınca Mısır’a kaçar. Süleyman’ın oğlu Rehoboam başa geçince on kabile onu kral olarak istediler. Jeroboam, kuzeydeki krallığının başına geçerek Şehem kentini başkent edinir.

·         Güneyde Kudüs’te bulunan Süleyman tapınağına eş değer Dan ve Bethel şehirlerinde iki büyük tapınak yapılıp içlerine tanrıyı sembolize eden altın buzağı heykeli koydurur. Dini metinlerde Davud’un soyundan Yoşiya diye birinin bu heykeli yıkacağı kehaneti bulunmaktadır.  Gerçekten de üç asır sonra güneydeki Yahuda kralı Yoşiya sunağı kırdıracaktır.

·         Bu dönemde İki İbrani devleti birbiriyle mücadele ettiler. Kuzeydeki İsrail krallığı güneydeki Yahuda devletine yenilerek ona tehdit olmaktan çıkmıştı.

Kuzey'deki İsrail krallığı, güneydeki Yahuda (Judah) devleti

·         Nadav dönemi: Jeroboam, ölünce oğlu Nadav başa geçse de kendi ordu komutanı Baaşa tarafından tahttan uzaklaştırıldı.

·         Baaşa  dönemi: Jeroboam’ın bütün soyundan gelenlere katliyam yaparak başa geçti. Hemen hemen bütün döneminde güneydeki Yahuda devletiyle mücadele etti.

·         Elah dönemi: Baaşa’nın oğludur. Kendi ordusundaki asker Zimri tarafından öldürüldü. Fakat ordu Zimri’yi kral olarak tanımayınca Omri başa geçti.

·         Omri dönemi: Bu dönemde Samariye şehri kurularak başkent yapıldı. Omri’nin başa geçmesiyle Omri hanedanlığı da başlamış oldu. Uzun süre devam eden güneydeki Yahud krallığı savaşları yerini barışa bırakmıştı. Ülkenin kuzeyimnde yert alan Sidon krallığı ile de akrabalık ilişkisi kurularak barış sağlandı. Sidon’la barışta Fenike dini anlayışı da ülkede yayıldı. Moab ele geçirilerek İsrail’e haraç ödemesi karşılığında toprakları kendilerine bırakıldı.

·         Ahab dönemi: Sur kralı I. Etbaal’ın kızı Jezebel ile evlendi ve bu krallıkla barışı sağladı. İlyas (Yahu/Jah, bir peygamber)’ın başını çektiği gelenekçilerle Ahab ve karısı Jezebel’in başını çektiği iç kültür mücadelesi yaşanırken Şam merkezli Aram devleti ve daha önemlisi Asurlar gittikçe güçleniyorlardı. Ahab döneminde MÖ 853 yılında Asurların vasalı olarak III. Salmanazer’in  Kilikya seferine katıldığı bilinmektedir.Ahab, güneydeki Yahuda devletiyle Gilat’ı almak için mücadele etse de bir okçu tarafından öldürüldü.

·         Ahaziah dönemi: Moablılar(İsrail’İn kuzeyindeki devlet)  İsrail’e karşı isyan etti. Jehoram(Yoram)  başa geçince bu dönemdeki en dikkat çekici olay Aram’a yapılan başarısız seferdir. Ordu komutanı Jehu tarafından tahttan indirildi.

·         Jehu dönemi: Aramlar bu dönemde İsrail’in sınırlarını küçülttüler. Bu dönemde de İsrail krallığı Asurların vasalı durumundadır.

·         Jehoahaz dönemi: Bu dönemde Aramlar iyice İsrail’e saldırdılar.

·         Joaş dönemi: Yahuda kralı Amaziah ile savaşıldı. Dan kabilesinin desteği ile Yahuda krallığını yendi.

·         Jeroboam II dönemi: Bu dönem İkinci İsrail krallığının bolluk yıllarıdır. Bu durumıun nedeni Asur ve Mısır devletleriyle yapılan ticarettir.

·         Zekeriya ve Şallum dönemi: Sonraki kral Şallum tarafından öldürülür. Şallum sadece bir ay başta kalabildi.

·         Menahem dönemi: Bu dönemde Şallum’un yaptığı darbe reddedildi ve Şallum devrildi.Tiphsah’taki isyan şiddetle bastırıldı. Devlet varlığını devam ettirebilmek için Asurlara (Tiglat-Pilaser) 37 ton gümüş haraç ödedi.

·         Pekahiah dönemi: Bu dönemde Asur vasallığı devam etti. Kral, Pekah ben Realiah tarafından öldürüldü. Sonraki kral Pekah oldu.

·         Pekah dönemi: Pekah, Yahıda devleti kralı Ahaz’a saldırmak için Aramilerin lideri Rezin’le ittifak kurdu. Ahaz da onlara karşı Asur kralı III. Tiglat-Pileser’den yardım istedi. Tiglat-Pileser, Aram ülkesini (Suriye) yağmaladı, Rezin’İ öldürdü. İsrail’lileri Asur’a sürdü.

·         Hoşea dönemi: Pekah’In ordusundaki görevli olan Hoşea onu öldürüp yerine geçer. Asurlar sınırları daralmış İsrail’in başında Hoşea’yı bıraktılar. III. Tiglat-Pileser’e sadakatten sonra Asurlarda başa geçen V. Salmaneser’e karşı bağımsızlık mücadelesi verilir. Bunda Mısırların destek sözleri etkilidir. V. Salmaneser (MÖ 727-722), İsrail’i yağmalar. Bu saldırıları  II. Sargon’un devam ettirdiği kabul edilmektedir. Muhtemelen II. Sargon döneminde de Asur saldırıları devam etmiştir.

·         Asurların bu saldırılarıyla İsrail krallığının yıkıldığı kabul edilir. Asur kralı II. Sargon, MÖ. 721’de Samariye kentini yakıp yıktı. Yahudilerin ilk sürgünü gerçekleşir. Asurların Yahudileri bölgelerinden sürmeleri tarihteki ilk Yahudi sürgünü kabul edilmektedir.

Yahudilerin ilk sürgünü Asur'a yapıldı.