İBRANİ-İSRAİL/YAHUDİ TARİHİ IV

 

2.      Yahuda(Juda) krallığı

 

·         Güneydeki Yahudi devleti Yahuda(Juda) krallığı, Yahuda(Yuda) ve Bünyamin kabilelerinin yönetimde olduğu başkenti Kudüs olan devlettir. Yaklaşık olarak 350 yıl kadar yaşar. MÖ 587’de çöken bu devlet zamanla Babil krallığının yönetimine girer.

Yahuda(Juda) krallığı

·         Babillerin Yahudileri “Babil Sürgünü” ne göndermeleri Yahudilerin milli duygularını kabartmış ve memleketlerine tekrar dönmeyi amaç edinmelerine yol açmıştır.

Yahudilerin İkinci Sürgünü

·         Rehoboam dönemi: Yahudi krallığının ilk kralı Süleyman’ın oğlu olan Rehoboam’dır. Rehoboam, İlk İsrail krallığı (İbraniler)nın son kralı ve Yahuda devletinin ilk kralıdır. Kuzeydeki İsrail devleti üzerine sefer yapması kardeşlerle savaş anlamına geldiği bahanesi ile savaştan vaz geçmiştir. Rehoboam döneminde antik Mısır’ın firavunlarından Şeşonk (Şişok MÖ 943-922) Yahuda krallığı üzerine sefer yapmış ancak tapınaktaki bütün değerli madenlerin Mısır’a verilmesi ile Yahuda krallığı Mısır’ın yüksek egemenliğini tanımış oldu.

Temsili Rehoboam resmi

·         Aviya ve Asa dönemleri: Rehoboam’dan sonra başa Aviya, ondan sonra da Asa başa geçmiştir. Aviya ve Asa dönemlerinde kuzeydeki İsrail’le savaşlar devam etmiştir. Asa döneminin en önemli olayı putların kırıdırlmasıdır. Asa aynı zamanda kaleleri onarmaya çalışmıştır. Asa’dan sonra Yehoşafat geçer.

·         Yehoşafat dönemi: Yehoşafat, İsrail krallığından Ahabla denilen bir kadınla evlenmesi iki İbrani devletini birbirine yakınlaştırır. Ancak Aramların üzerine yapılan sefer başarılı olamamıştır.

·         Jeroham dönemi: Yehoşafat’tan sonra Jeroham başa geçmiştir. Bu dönemde İsrail krallığı ile ittifak devam ettirilse de Edom ( Asurlarda Udumi) isyanları sıkıntı çıkarır. Arap, Filistin ve Etyopya saldırıları zar zor püskürtülür.

·         Ahaziah dönemi: Jeroham’dan sonra Ahaziah başa geçer. Bu dönemde Aram kralı Hazael’e karşı sefer yapılsa da başarılı olunmaz. Bu sefer sırasında Jehu tarafından kendisine darbe yapılarak Ahaziah öldürüldü.

·         Kraliçe Athaliah dönemi:  Ahaziah öldürülünce annesi Athaliah kraliçe olarak hüküm sürdü. Athaliah, başa geçtikten sonra taht varislerini öldürtür. Ancak kendisinden gizlice Ahaziah’un oğlu Joaş kendisinden kaçırıldı ve yetiştirildi. Athaliah, torunu Joaş’ın yedi yaşına girdiğini halkın sevinç nidaları ve sevinçlerini duyarak anladı. Joaş, büyük annesinin öldürülmesini uygun gördü.

·         Joaş dönemi: Joaş dönemindeki bu kargaşadan Aram kralı faydalanarak sefer yaptı. Aram kralı Hazael, seferden vazgeçmesi kraşılığında tapınaklardaki altınlar teklif edilse de Hazael dönmeyerek Yahudi prenslerini bile öldürdü. Joaş’ın öldürülmesinin nedeni bazılarına göre tanrıyı kızdırması idi.

·         Amaziah dönemi: Joaş’tan sonra Amaziah geçer. Amaziah, babasını öldürenlerden intikam aldı. Edomlular üzerine sefer yaparak kazandıktan sonra onların tanrılarını benimseyince tanrının onu cezalandırarak İsrail kralı Joaş’ın eline esir düşmesine neden olduğunu inanılır.

·         Uzziyah dönemi: Amaziah’tan Uzziyah başa geçer. Uzziyah, döneminde krallık güçlenir ve Mısır sınırına kadar dayanır. Uzziyah’ın kibrine yenilerek sunakta sadece Harun pehgamberin soyundan gelen rahiplerin yapabileceği buhur yakma ayinini yapması üzerine lanetlenerek cüzzama yakalanmasına neden olduğuna inanılır. 

·         Jotham ve Ahaz dönemi: Uzziyah’ın son dönemlerinde iktidarını oğlu Jotham ile paylaşır. Jotham’ı Asur taraftarları tahttan indirerek oğlu Ahaz’ı başa getirirler. Ahaz’ın pagan adetlerini ülkeye soktuğu oğlunu kurban etmesi tapınaklara sahte tanrıların heykellerini koyması eleştirilir. Kuzeydeki krallık olan İsrail kralı Pekah’ın Yahuda krallığı merkezi Kudüs’ü tehdit etmesi üzerine Ahaz’ın güçlü Asur kralı III. Tiglat-Pileser’den yardım istemişti. Asur kralı, Suriye’yi ele geçirdikten sonra kuzey Yahudilerin bir kısmını Asur’a sürdü.

·         Hezekiya dönemi: Ahaz’dan sonra Hezekiya geçmiştir. Hezekiya babasının tapınaklara koydurduğu heykelleri kaldırtmıştı. Bu dönemde Asur kralı II. Sargon MÖ 720’de İsrail krallığını yıkmıştı. Hezekiya, Asurlara bağlı olmak istemediği için Mısır’la ittifak kurmuş ancak  II. Sargon’un oğlu Sanherib, MÖ 701’de Kudüs’ü kuşatmış ancak veba hastalığı nedeniyle kuşatma kaldırılmıştı.

·         Menaşe dönemi: Hezekiya’dan sonra Menaşe geçmiştir. Hezekiya’nın yaptığı dini reformlar yerine put inancına yeniden hoşgörülü davranıldı. Bu dönemde Asur kralı Sanherib ve onu oğlu Esarhaddon’a bağlı olarak anıldı.

·         Amon dönemi:  Menaşe’den sonra Amon başa geçer. Putperestliğe devam edildi.  Bazı dini metinlerde bu döneme ahlaksız dönem olarak anılmasına neden oldu.

·         Yoşihayu dönemi: Amon’dan sonra Yoşihayu başa geçer. Yoşihayu tapınaklardaki altar denilen pagan sunakları yıktırmıştı. Bu dönemde Asur çökerken yerine Babiller hanüz geçmemişti. Mısır ise Asur egemenliğinden yeni çıkmıştı. Bu nedenle krallık dış siyasette rahat nefes aldı.

·         Yehoahaz , Yehoyakim ve Sıdkiye(Tsedekiya) dönemleri:  Asur müttefiki Mısır firavunu II. Neko, Asurlara destek olmak için Babillere karşı sefere çıkarken Yoşihayu’nun yerine geçen Yehoahaz’ı tahttan indirerek Yehoyakim’i başa getirdi. Yehoyakim, Mısır vassalı oldu ve onlara vergi ödüyordu. Mısır, Babillere yenilince Nebukadnezar’a haraç vermeye başladı. Birkaç yıl sonra yine taraf değiştirerek Mısır’a yanaştı. Bunun üzerine Nebukadnezar, Kudüs’ü kuşattı ve ele geçirdi (MÖ 597). Yehoyakim ölmüş yerine Yekoniye geçmişti. Nebukadnezar, Yekoniye yerine Sıdkiye’yı başa getirir. Yekoniye döneminde Yhudiler Babil’e sürülmüştü. Sıdkiye ise acınacak durumdaki ülkenin kralı olarak Babillere vasal oldu.

·         Nebukadnezar’ın Kudüs’e yeni seferi sırasında kaçmaya çalışan Sıdkiye’yi yakalatmış gözleri önünde oğlu öldürülmüş ardından Sıdkiye, gözleri çıkarılarak Babil’e sürülmüştü. Babil kralı II Nebukadnezar, MÖ. 586 –MÖ 538yılında Kudüs’ü ele geçirdiği gibi Süleyman tapınağını yıktırmıştı. Böylece Yahuda devleti de son bulmuş oldu. Babil kralı II Nebukadnezar (M.Ö. 605-562) , Yahudileri sürünce Arap, Edomiler ve Ammonilerin bölgede yerleşmesine izin vermişti.

·         Asurluların sürdükleri on kabile bir daha Filistin’e göç edemeyip asimile olmalarına karşı Babil sürgünü yaşayanlar Persler sayesinde Filistin’e giderek asimile olmaktan kurtulmuşlardı. Babillerin Yahudileri sürgünleri tarihteki ikinci Yahudi sürgünü kabul edilir.

·         II. Nebukadnezar (Araplarda Buhtunnasır, MÖ 605- MÖ 562 )kimdir? (Bakınız https://tarihogretmenii.blogspot.com/search?q=babiller)

 II. Nebukadnezar, Yahudileri ikinci
 defa sürgüne gönderen kraldır.

·          Yeni Babil imparatorluğunun kurucusudur. Babil adına antik Mısır’ı MÖ 604’te Karkamış Savaşında yenerek Suriye, Filistin’i ele geçirmiş ve Yahudi krallığını yıkarak Yahudileri sürgün eden Yahudi dini metinlerinde adı sık sık geçen kraldır.