ROMA TARİHİ 59- Altı İmparator Yılı ve Maximinus Thrax

 

·         Altı İmparator Yılı /Asker imparatorlar veya askeri anarşi dönemi

·         Maximinus Thrax (Gaius Iulius Verus Maximinus, 235-238) ve (I. Gordianus, II. Gordianus, Pupienus, Balbinus ve III. Gordianus)

·         Erken dönemleri: Maximinus Trakya’da seçkin olmayan bir ailede büyük olasılıkla 173 yılında dünyaya geldi. Askeri deneyimi olan bu imparator önceki imparator olan Severus Alexander’in Parth  ve Germania seferlerine de katılmıştı. Severus Alexander’in Almanya’da Britannicus’ta öldürülünce askerler tarafından imparator ilân edilmiş bu durumu da Senatus da onaylayarak başa geçti.

Maximinus Thrax

·         Suikastler: Maximinus Thrax başa geçer geçmez German toplumu olan Alamanlara sefer düzenledi. Germanlara karşı Ren Nehri’nde dubaların yan yana dizilmesiyle oluşturulan bir köprü inşa ettirir. Ancak, Maximinus Thrax bazıları tarafından sevilmediğinden ortadan kaldırılması için suikast tertip edilir. Buna göre, Maximinus Thrax Ren Nehri’nden Germanların bulunduğu karşı tarafa geçince suikastçiler köprüyü yıkarak onun düşman tarafında kalmasına neden olacaklardı. Gerçekleşmesi planlanan bu olayın akabinde onun yerine Magnus adlı bir senatörü imparator yapılacakt. Ancak suikast ortaya çıkarılınca suikastçılar idam edilir. İkinci suikast; Syria(Suriye)’daki Osrhoeneli okçuların desteklediği Titus Quartinus’un suikastiydi. Ancak Osrhoenelilerin kendi liderleri Macedo’nun suikast fikrinden vazgeçip Quartinus’u öldürmesiyle bu suikast amacına ulaşamaz.

·         Germania, Dacia ve Sarmatia seferler: Maximinus 235’te Ren üzerindeki köprüden geçerek Germania’ya saldırarak ülkedeki yerleşimleri yıkar. Kendisine  “Germanicus Maximus” unvanı, oğlu Maximus da “caesar” unvanı aldı. Maximinus sonraki iki yıl içinde de Daclara (Romanya) ve Sarmatlara(Kırım’ın kuzeyi) karşı sefer yaptı. Seferler donucunda “Dacicus” ve “Sarmaticus” unvanları aldı.

Roma

·         Seferlerin sonucu ve Maximinus Thrax’ın devrilmesi:  Bu seferlerin ekonomik baskısı altında Roma ezildi. Bu nedenle Maximinus’a karşı muhalefet başlar. Senatus bileonun karşısında yer aldı. Bu sırada Africa Eyaleti valisi 80 yaşındaki Marcus Antonius Gordianus Sempronianus (I. Gordianus Africanus) ile 46 yaşındaki oğlu II. Gordianus’un isyan haberi Maximinus Thrax’a ulaşır. Senatus da  I. Gordianus’a destek verir. Ancak Numidia valisi Capellianus ona sadık kalarak II. Gordianus’u savaşta öldürür. Başarılı olamayacağını gören  I. Gordianus intihar eder. I. ve II. Gordianus’un öldürülmesi üzerine Senatus Maximinus’a karşı Balbinus ve Pupienus’u imparator ilan eder. Roma’da  alt meclis olan vigintiviri (yirmiler) oluşturularak I. Gordianus’un torunu 13 yaşındaki III. Gordianus caesar ilân edildi. Bu sırada Maximinus ise Roma’ya yaklaşsa da  dirençle karşılaştığı için  morali bozulmuştu. Kendi askerleribile onun yanında yer almak istemiyorlardı. Bu nedenle bazı askerler Maximinus Thrax’ın çadırına gidergirerek ek onu ve oğlunu katlederler. Buna rağmen iç savaş devam ederken Balbinus, Gothlara karşı, Pupienus da Sasaniler’e karşı sefere çıkmaya hazırlanıyordu. Maximinus’tan sonra Balbinus ve Pupienus da ülkeyi iyi yönetemeyecekleri görüldüğünden öldürülürler. Üç ay gibi kısa süre imparator olan Balbinus ve Pupienus’un yerine III. Gordianus, imparator ilan edilir.

III. Gordianus

ROMA TARİHİ -58 Severus Alexander (222-235)

 

 

·         Severus Alexander (222-235)

Severus'ların hanedanı

·          İlk dönemleri: Severus Alexander 208’de Phoenicia(Lübnan, Fenike)’da doğdu, ilk adı Bassianus Alexianus’tur. Çocukluğu Syria(Suriye)’da geçen Severus Alexander, Emasa(Suriye, Humus şehri)’da Güneş Tanrısı(el Gabal) rahibiydi. Iulia Maesa’nın isteği ve ikna etmesi ile önceki imparator Elagabalus, kuzeni olan 12 yaşlarındaki Severus Alexander’ı vârisi olarak ilân eder.

Severus Alexander 

·          Başa geçişi: Elagabalus ile Alexander arasında düşmanlık da vardır. Elagabalus kuzenini öldürmeyi planlarken Elagabalus, Alexander’ı destekleyen praetor(muhafız)’lar tarafından 222’de öldürüldü. Severus Alexander böylece Senatus tarafından imparator olarak kabul edildi. Kuşkusuz Severus Alexander henüz 14 yaşında olduğundan devlet idaresi esas olarak annesi lulia Mamaea ile 16 kişilik bir danışma meclisinin elindeydi. Mamaea’nın sağ kolu Praetor muhafız komutanı olan Domitius Ulpianus idi. Bu komutan rakiplerini ortadan kaldırmaya başlayınca kendi askerleri tarafından öldürülür.

Roma'nın en etkin kadınlarından Iulia Avita Mamaea, önceki imparatorlardan Septimus Severus'un yeğeni ve Severus Alexander'in annesi

,

·         Sasani devletinin ortaya çıkışı: Roma’nın Doğu sınırında I.Erdeşir(224-242) Parth imparatorluğu kralı V. Artabanus(Arduvan)’u yenerek aynı topraklarda Sasani imparatorluğunu kurar. I.Erdeşir, Roma’nın Doğu’daki topraklanna da saldırarak sınırını genişletmeye başlaması Roma ve Sasani savaşını başlatır.  Bu nedenle Severus Alexander ve annesi Sasanilerle mücadele için Doğu’ya 231’de hareket ederler. Önce Antiokheia(Antakya)’ya uğradıktan sonra Sasanileri mağlup ederek kaybedilen topraklar geri alındı.

Sasani hanedanı kurucusu I. Erdeşir

·         Germanlarla mücadele ve iktidarının sonu: Severus Alexander Roma’ya döndükten hemen sonra 234’te Germanların Roma’ya savaş ilan ettikleri için bu sefer onlara karşı sefere çıktı. Severus Alexander ve annesinin Germanlara pasif siyaset izlemeleri ve barış istemeleri Romalı askerlerin onlara güvenlerini yitirmesine yol açtı.  Bu nedenle askerler yeni bir imparator arayışına girdiler ve Trakyalı bir asker olan Maximinus’u imparator ilân ettiler. Kısa süre sonra Severus Alexander ve annesi 22. Lejyon tarafından öldürülür. Böylece 235’te Severus hanedanı da son bulmuş oldu.

Sonraki imparator Maximinus Thrax

ŞAİR SULTANLAR ve OSMANLIDA ZANAT, SANAT VE KÜLTÜR

·         ŞAİR SULTANLAR

·         Osmanlı padişahlarının bazıları sanat ve edebiyat konusunda kendilerini oldkça geliştirmişlerdi.

Bazı Osmanlı padişahlarının mahlasları (şiirlerde takma ad) şöyledir:

1.       Fatih Sultan Mehmet: Fatih, genelde Avnî mahlasıyla şiirler yazdı

2.       II. Bayezid:  Adlî mahlasıyla şiirler yazan ve bir “Divân”ı (şiir kitabı) vardır.

3.       Yavuz Sultan Selim: Selimi mahlası ile yazdığı şiirlerinde coşku ön plandadır.

4.       Kanuni Sultan Süleyman: Kanuni, şiirlerinde Muhibbî mahlasını kullanmıştır.

 

Bazı padişah ve mahlasları

·         OSMANLI’DA ŞEHİR PLANLAMASI

·         Osmanlı şehirleri genelde iki parçalı işlevsel alana sahipti. Birincisi çarşı denilen yerleşim yerleri (iş sahası), İkincisi ise konut alanlarını içeren mahallelerdir.

ÇARŞILAR: Çarşının belirlenmesinde; kale veya şehir surları, önemli yollara yakınlık belirleyicidir.

·         Şehrin asıl merkezini bedestenler(değerli ürünlerin satıldığı kapalıçarşı)  oluşturmaktaydı. Bedestenlerin etrafında ise hanlar(konaklama yeri, otel) bulunmaktaydı. Şehirlerde sağlık, eğitim, kültürel hizmetleri sunan külliyeler (yapı topluluğu), yapıların bir arada bulunduğu yapı) de bulunurdu.

Bazı mimari eserler

MAHALLELER:  Mahalleler evlerden meydana gelirdi. Türk evleri genelde çok katlı değildi.  

a.       İlk katta; depo, çamaşır yıkama yeri, tuvalet ve mutfak yer alırdı.

b.      Evin üst katı ise oturma alanı olarak kullanılan odalardan ibaretti.

·         Odalar arasında eyvan denilen bir bölüm yer almaktaydı. Eyvan ve odalar sofaya veya hayata (avluya) açılmaktaydı.

MAHALLE DIŞINDA: Konut alanlarının ötesinde şehir halkına rahatsızlık veren endüstriyel faaliyetler ile kırsal kesimle bağlantısı olan zanaatkârlar yer alırdı. Bunları; dericiler, boyacılar, kesimhaneler, kasaplar, demirciler, çilingirler, bakırcılar, çömlekçiler, saraçlar, gıda maddesi satıcıları şeklinde sıralamak mümkündü. Şehre yeni gelenler, sanayide çalışanlar genelde bu alanda yaşardı.

OSMANLI MİMARİ ANLAYIŞI           

·         Erken Dönem: Osmanlı kuruluş dönemi mimarisi olup külliyelerdir.  Bu döneme ait ilk eserler genelde İznik, Bursa ve Edirne’de yapıldı.

·         Klasik Dönem: Bu döneme aynı zamanda “Büyük Külliyeler Devri” de denilmektedir. Nitekim bu dönemde inşa edilen Fatih, II. Bayezid ve Süleymaniye külliyeleri ile başkent İstanbul adeta yeni bir kimliğe büründü.

 

·         Mimar Sinan:

·         Osmanlı Devleti’nde, XVI. yüzyılda yetişmiş en büyük mimari ustası Mimar Sinan’dır. Dört yüzden fazla eseri mevcuttur. . Mimarbaşı Sinan, eserlerini inşa ederken dönemin en büyük hattatlarından, nakkaşlarından, oymacılarından ve çinicilerinden (süsleme sanatları) faydalandı.

·         En önemli eserleri:

1.       Mimar Sinan, çıraklık eserim dediği “Şehzade Camisini”

2.       Kalfalık eseri olan “Süleymaniye Camisini” ardından

3.       Ustalık eseri olan Edirne “Selimiye Camisini” inşa ederek sanatının zirvesine ulaştı.

Mimar Sinan

·         OSMANLI EL SANATLARI

1.       Ahşap işlemeciliği

·         Ağaç ürünlerinin işlemeye elverişli yapısından dolayı ahşap işlemeciliği, kapı ve pencere kapaklarında, bilhassa minberlerde yaygın bir kullanım alanı buldu.

 

2.       Kakmacılık

·         Mobilyada belirlenmiş desen ve çizimlere göre oyulmuş yuvalara gümüş, pırlanta, sedef vb. süs maddeleri yerleştirilerek yapılan süsleme sanatına “kakmacılık” denir.

3.       Taş işlemeciliği

·         Türk mimarisinin temel unsurlarından biridir. Devrine göre şehir ve kasabalarda taş işlemeciliği ile yapılan eserler; dinî (cami, mescit, tekke, türbe), eğitim (medrese, mektep), sağlık (darüşşifa, bimarhane) şeklinde gruplandırılabilir.

 

4.       Dokumacılık

·         Dokumacılık; pamuk, yün vb. malzemenin elde edilmesinden kullanıma hazır hâle gelene kadar (kumaş vb) geçirdiği sürecin tamamına verilen addır.

·         İpek kumaşlarla kilim ve halı işlemeciliğine önem verilmiştir. Türk kilim ve halılarında genelde geometrik motifler ve hayvan figürlerinden sonra baklava motifleri ve soyut bitkisel motifler kullanıldı.

5.       Çinicilik

·         Çinicilik, kil topraktan yapılan levhaların genellikle çiçek resimleriyle bezenip fırında pişirilmesi sanatıdır. Çini sanatında, İznik ve Kütahya, Osmanlı Devleti’nin en önemli çini ve seramik merkezleri idi.

·         Çinilerde genelde Türk mavisi, domates kırmızısı, mor, sarı ve yeşil gibi renkler kullanıldı. Çinilerle bezenmiş özellikle İstanbul’daki Sultan Ahmet Cami (Avrupalılar mavi camii derler) Osmanlı çiniciliğinin en güzel örnekleri arasında gösterilebilir.

 

Sultan Ahmet Camii ve çini sanatı

6.       Hat Sanatı

·         Yazı veya çizgi anlamına gelen “hat”, güzel yazı yazma sanatıdır. Hat sanatı ile uğraşanlara ise “hattat” denilir.

 

·         ETKİNLİK/ÖDEV

1.       Mimar Sinan’ın çıraklık, kalfalık ve ustalık eserleri hangileridir?

2.       Şair Sultanlardan aşağıdaki padişahların şiirlerinde kullandıkları mahlaslar nedir?

a)      Fatih Sultan Mehmet:

b)      II. Bayezid: 

c)       Yavuz Sultan Selim :

d)      Kanuni Sultan Süleyman:

3.       Osmanlı’da külliyeler daha çok hangi şehirlerde yapılmaktadır?

4.       Ağaç üzerinde veya diğer ahşap bir malzemede, mobilyada belirlenmiş desen ve çizimlere göre oyulmuş yuvalara gümüş sedef vb. süs maddeleri yerleştirilerek yapılan süsleme sanatına ise “……………………………..” denir.

5.       Çinicilik el sanatı nedeniyle Avrupalıların Mavi Cami olarak adlandırdıkları cami ……………………………………’dir.

6.       Güzel yazı sanatına ……………………………… sanatı denir.

7.       Yazılıya hazırlık amacıyla sayfa 114’teki Ölçme ve Değerlendirme (B.,C.,Ç. ve D.etkinlikleri)’yi yapınız.

ROMA TARİHİ -57 Elagabalus (218-222)

  Elagabalus (Marcus Aurelius Antoninus,218-222)

·         İlk dönemleri ve başa geçişi: Elagabalus’un gerçek adı Varius Avitus Bassianus’tur.  Kendisi, 204’te Syria’daki Emesa(Suriye’deki Humus şehri)’da doğar. Iulia Domna(önceki imparatorlardan Lucius Septimus Severus’un eşi)’nın kızkardeşi Iulia Maesa’nın kızı Iulia Soaemias’ın oğludur.  İmparator Macrinus’un tahttan indirilmesi sürecinde, daha 14 yaşındayken, Emesa(Humus) yakınındaki Raphanaea’daki(günümüz Lübnan Suriye sınırı) askerler tarafından Marcus Aurelius Antoninus adıyla 218’de imparator ilân edildi.

Elagabalus

·         Adının kökeni ve Roma’ya gidişi: Elagabalus, adını Emesa’daki Güneş Tanrısı El-Gabal’ın rahibi olmasına borçluydu. Kendisinden dolayı Güneş Tanrısı inancı da Roma’da kabul gördü. Macrinus ve Diadumenianus’un öldürülmelerinden sonra imparator ilân edilen Elagabalus, hemen Roma’ya gitmeyerek birkaç ay Doğu’da kaldı. Daha sonra annesi Iulia Soaemias ve anneannesi lulia Maesa ile birlikte Roma’ya doğru yola çıktı. Kışı Nikomedeia’(İznik)da geçirip 219’da Roma’ya vardılar. Elagabalus, Macrinus taraftarlarını yok etmeye çalıştı bir kısmını öldürdü bir kısmını görevden el çektirdi.   

Güneş Tanrısı El-Gabal

·         Elagabalus’un cinselliği: İmparatorun cinsel yönelimleri tarihçileri çok uğraştırmıştır. Birkaç kadınla evlenmiş olsa da transeksüel davranışları olan bir imparator olarak kabul görmüştür. Bazı kaynaklarda kendisinden kraliçe olarak hitap edilmesini istediği yazılıdır. Ne varki imparatorun kadınsı ve eşcinsel davranışları halk tarafından iyi karşılanmaz. Iulia Maesa( Humus’taki Güneş tanrısının başrahibinin kızı) bu yönetime karşıtlığı kırmak, rejimin ve hanedan iktidarının sürdürülmesi için Elagabalus’a o sıralar 13 yaşında olan kuzeni Bassianus Alexianus’u (Severus Alexander) halefi olarak ilân ettirdi.

Sonraki imparator Severus Alexander

·         Elagabalus ‘un son dönemleri: Elagabalus ve Severus Alexander birbirini hiç sevmedilerse de askerler ve halk Alexander’i daha çok seviyordu. Bunun üzerine Elagabalus, kuzeni Severus Alexander’i öldürtmeyi düşünür. Fakat Alexander’in annesi Iulia Mamaea ve anneannesi Iulia Maesa, çocuk yaştaki Alexander’i korumak için Elagabalus’tan önce davranarak Elagabalus’u askerlere öldürttüler.

117 yılında Roma

1453-1520 YILLARI ARASI OSMANLI SİYASİ FAALİYETLERİ

 5.  ÜNİTE: DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453-1595)

1453-1520 YILLARI ARASI OSMANLI SİYASİ FAALİYETLERİ

II.MEHMET DÖNEMİ (FATİH SULTAN MEHMET ) (1451-1481)

Resim 1: II. Mehmet

 II. Mehmed’in Amaçları:

1.       İstanbul’u fethetmek.

2.       Anadolu’yu tek yönetimde birleştirmek.

3.       Karadeniz ticaret yoluna hakim olmak.

İSTANBUL’UN FETHİ VE SONUÇLARI

İstanbul Fethi nedenleri:

1. Bizans'ın Osmanlı Devleti'nin Anadolu- Rumeli arası asker geçirmesine engel olması.
2. Bizans'ın, Avrupa devletlerini, Anadolu beyliklerini ve Osmanlı şehzadelerini Osmanlılar aleyhine kışkırtması.
3. Rumeli’de kesin hâkimiyet için İstanbul’un fethi şarttı.
4. Osmanlı’nın Rumeli’de Edirne’den, Anadolu’da Bursa’dan yönetilmesi. İstanbul’un fethi ile tek merkezden yönetim sağlanacaktı.
5. Kara ve deniz ticaret yollarının kesiştiği yerdir.
6. Hz Muhammed’in hadisinin etkisi (FETH-İ MÜBİN kabul edilir, s.117)

Harita1: II. Mehmet başa geçtiğinde Osmanlı sınırları

 

Osmanlı'nın Fetih Hazırlıkları:

1. Bizans’a deniz yoluyla gelebilecek yardımları önlemek amacıyla Anadolu Hisarı’nın karşısına Boğazkesen adı verilen Rumeli Hisarı yapıldı.
2. Surları aşmak için yürüyen tekerlekli kuleler yapıldı.
3. Kuşatmayı denizden desteklemek için 400 gemiden oluşan donanma hazırlandı. Gemilerden bazıları kara yoluyla Haliç’e indirildi.
4. Edirne’de şahi denen büyük toplar döküldü.
5. havan topları yapıldı.
6. Avrupa’dan gelecek saldırılara karşı Mora ve Balkanlara kuvvet gönderildi.

 

Resim 2:Rumeli Hisarı

u  Bizans’ın hazırlıkları:

1. İmparator XI. Konstantin, Katolik ve Ortodoks kiliselerini birleştirmek istedi. Böylece papanın yardımıyla Avrupa devletlerinin desteğini sağlamak istiyordu.
2. Haliç’in girişi kalın zincirlerle ve eski gemilerle kapatıldı.
3. Halk silahlandırılıp surlar tamir edildi.
4. Grejuva (Rum ateşi) adı verilen bir silah geliştirildi.

 

Resim 3: Bazı gemilerin Haliç'e indirilmesi ve İstanbul kuşatma planı

Resim 4:Bizans'ın çektiği zincirler

İstanbul'un Fethi'nin Türk Tarihi Açısından Sonuçları:

1. Osmanlı Devleti için yükselme dönemi başladı.
2. İstanbul Osmanlı Devleti’nin başkenti oldu. 
3. Boğazlar Osmanlı hakimiyetine girdi.
4. Karadeniz ticaret yolu Osmanlıların eline geçti.
5. Türklerin Avrupa’ya yerleşmeleri hızlandı.
6. II. Mehmet, Fatih unvanını aldı.
7. Osmanlı’nın Anadolu ve Rumeli toprakları bütünleşti.  
8. Osmanlıların İslam dünyasındaki saygınlığı arttı. 

Resim 5: II. Mehmet'in İstanbul'a girişi 

Dünya Tarihi Açısından Sonuçları:

1. Büyük surların toplarla yıkılabileceği anlaşılmış ve bu da  Avrupa'da derebey şatolarının yıkılarak Ortaçağ feodalite rejimine son verilmesini sağlamıştır.
2. Teknolojik alandaki gelişme yönetim alanında değişikliklere yol açmıştır.
3. İpek yolları Türklerin eline geçmiş. Avrupalı denizciler başka deniz yolları aramak zorunda kalmışlar ve böylece coğrafi keşifler başlamıştır.
4. 1058 yıllık Doğu Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla Roma imparatorluğu tarihe karıştı.
5. İstanbul’un fethinden sonra İtalya’ya kaçan bilginler orada Rönesans hareketini başlattılar.
6. İstanbul’un fethi Ortaçağ’ın sonu, Yeniçağ’ın başlangıcı olarak kabul edildi.

 

Resim 6:Macar Urban'ın yaptığı top

Fatih’in fetih sonrası izlediği siyaset:

1. Yönetimi altındaki Hrıstiyanlara hoşgörülü davranma
2. Topkapı Sarayı inşa edildi
3. Sahn-ı Seman inşa edildi
4. Kapalı Çarşı’nın temeli olan Büyük Bedesten yapıldı.
5. Ortodoks Kilisesini denetim altına almak, Katolik Kilisesine karşı güç oluşturmak ve Balkanlarda yapılacak fetihlerde Rumlardan destek sağlamak amacıyla Ortodoks Kilisesinin varlığı devam ettirilmiştir.

 

Resim 7: Topkapı sarayı giriş kapısı

Fatih’in Bizans ile akrabalık bağı olan Mora ve Trabzon’u fethetmesinin önemi ve sonuçları nelerdir?

u  Bizans denilen Doğu Roma imparatorluğunu yeniden diritilmesinin önüne geçilmiştir.

 

Harita2: Mora ve Trabzon

Fatih Sultan Mehmed döneminde Rumeli (Balkanlar)’da yapılan fetihler ;

u  Sırbistan,                Mora,              Eflak,  

u  Boğdan,                  Bosna,            Hersek,

u  Arnavutluk,             İtalya,              Atina  

 

Harita3: II. Mehmet'in Balkanlar'da aldığı yerler

Fatih Sultan Mehmed döneminde Anadolu’da Gelişmeler;

1. Amasra Cenevizlilerden alınmıştır.
2. Sinop İsfendiyaroğulları beyliğinden alınmıştır.
3. Trabzon Rum İmparatorluğu’na son verilmiştir.
4. Karamanoğulları beyliğinden Konya ve çevresi alınmış, Karamanlılar Niğde çevresine çekilmişlerdir.
5. Doğu Anadolu hakimiyeti için Akkoyunlu devleti ile Otlukbeli savaşı yapıldı.

 

Harita4: II.Mehmet'in Anadolu'da aldığı yerler

 

Fatih Sultan Mehmed döneminde Denizlerde Gelişmeler

u  Kırım’ın alınması ile Osmanlı Devleti Karadeniz’i Türk gölü haline getirmiştir.

u  Fatih Döneminde Alınan Adalar:

u  Gökçeada,  Taşoz,  Bozcaada,  Limni, Midilli, Semadirek, Eğriboz adaları alınarak Ege denizinde egemenlik kuruldu.

u  Zenta, Kefalonya,  Ayamavra adaları ele geçirilerek Adriya denizinde güç kazanıldı.

u  Otranto seferi: Fatih’in amaçlarından biri de İtalya’yı fethetmekti. Ancak Fatih’in aniden ölmesi nedeniyle sefer yarıda kalmıştır.

Harita 5: II.Mehmet'in egemenlik sağladığı denizler

u  Fatih dönemi diğer çalışmaları

1. Kapalıçarşı inşa edildi.
2. Topkapı Sarayı inşası başladı.
3. Osmanlı’nın en önemli medreselerinden biri olan Sahn-ı Seman medresesi kuruldu. Bazılarınca bu medrese İstanbul Üniversitesinin temeli sayılır.
4. Kırım ve İstanbul fethiyle devlet kasası dolmuş bu de Fatih döneminde ilk defa altın metalinden para bastırılmıştır.
5. İstanbul bilim ve kültür merkezi haline getirilmeye çalışılmıştır. Bunu en önemli göstergesi Fatih’in kendi portresini Bellini’ye yaptırması ve Leonardo da Vinci’nin İstanbul’u ziyaret etmesidir.

Resim 8: İBB'nin satın aldığı II. Mehmet tablosu

II. BAYEZİD(1481-1512) VE I. SELİM(1512-1520) DÖNEMLERİ (Bu dönemlerle ilgili daha ayrıntılı bilgi için şu maddelere bakabilirsiniz:  II.BAYEZİD (1481-1512) ve YAVUZ SULTAN SELİM (1512-1520)  )

u  İSLAM DÜNYASI LİDERLİĞİNE

u  Yavuz Sultan Selim padişah olduğunda İran’da kurulmuş olan Safeviler Anadolu’da Şiilik mezhebini yaymak istiyordu.

u  Osmanlı’nın sünni mezhebinden olması Türk devletleri oldukları halde Safevi ve Osmanlı devletlerinin karşı karşıya gelmesi demekti.

u  Osmanlıların gittikçe güçlenmesi Mısır’da kurulan Memlûklu Devleti’ni rahatsız ediyordu.

u  Maraş çevresinde hüküm süren Dulkadiroğulları ise Osmanlı Devleti aleyhine Memlûklularla iş birliği hâlinde idi. Yavuz Sultan Selim’in siyasi politikası, Türk İslam dünyasını tek çatı altında toplamaktı. 

Harita6: I. Selim'in yaptığı seferler

u  OSMANLI-SAFEVİ İLİŞKİLERİ VE ÇALDIRAN SAVAŞI (1514)

u  Savaşın nedenleri:

1. Safevi Devleti’nin Anadolu’da mezhebini yaymak istemesi ve bu amaçla 1511’de II. Bayezid döneminde Şahkulu İsyanı’nı desteklemesi
2. Doğu Anadolu’da egemenlik kurulmak istenmesi

u  Yavuz Sultan Selim, şehzadeliği döneminde Trabzon’da vali iken Doğu Anadolu’daki gelişmeleri yakından takip ediyordu.

u  Bu olayların ciddiyetini gördüğünden babasını tahttan uzaklaştırmak girişiminde bulundu. 

 

Harita 7:Safevi devleti sınırları

u  İki ordu Van Gölü’nün kuzeydoğusundaki Çaldıran Ovası’nda karşı karşıya geldi (1514).

1. Safevi ordusu bozguna uğradı.
2. Şah İsmail, ülkesinin iç kesimlerine kaçmak zorunda kaldı.
3. Tebriz, Musul, Kerkük ve Erbil Osmanlı topraklarına katıldı. Ayrıca Tebriz, Halep ve Bursa İpek Yolu’nun da hâkimiyeti Osmanlılara geçti.
4. Anadolu’daki Safevi tehlikesi önlendi.

 

u  Turnadağ Savaşı:

1. Yavuz Sultan Selim, Çaldıran’dan dönerken Sinan Paşa komutasındaki bir orduyu Dulkadiroğulları Beyliği üzerine yolladı.
2. Turnadağ Savaşı’nda Dulkadiroğulları yenilgiye uğratılarak Osmanlı hâkimiyeti altına alındı.
3. Böylece Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlanmış oldu. Bu durum Osmanlı-Memlûklu ilişkilerinin iyice gerilmesine neden oldu.

 

Harita 8: Dulkadiroğulları 

u  OSMANLI-MEMLÛKLU İLİŞKİLERİ

u  Çaldıran Savaşı ile Safevi devletini mağlup edeb Yavuz Sultan Selim, Türk İslam dünyasındaki en büyük rakibi konumunda olan Memlûklular üzerine yürüdü.

u  Mısır seferinin nedenleri

1. Baharat Yolu’nun denetimini ele geçirerek ekonomik yönden güçlenmek,
2. Türk İslam dünyasının tek lideri olmak,
3. Halifelik makamının ve kutsal yerlerin denetimini Memlûklulardan almak gibi sebepler etkili olmuştur.

Harita 9: I. Selim'in seferleri öncesi Orta Doğu

u  Mercidabık Savaşı (1516):

u  Yavuz Sultan Selim ile Memlûklu Sultanı Kansu Gavri Halep ile Kilis arasındaki Mercidabık Ovası’nda karşılaştı (1516).

1. Savaşı Osmanlı Devleti kazandı. Memlûklu Hükümdarı Kansu Gavri savaş alanında öldü.
2. Mercidabık Savaşı sonunda Halep ve Şam ele geçirilerek Suriye Osmanlı topraklarına katıldı.

 

Harita10: Mercidabık savaşı hemen sonrası

u  Ridaniye Savaşı (1517):

u  Kışı Şam’da geçiren Yavuz, Mısır seferi için hazırlıklara başladı. 1517 baharında Sina Çölü’nü geçerek Kahire yakınlarında Mısır ordusu ile yaptığı Ridaniye Savaşı’nı kazandı.

u  Mısır Seferi sonucunda;

1. Memlûklu Devleti yıkıldı.
2. Suriye, Filistin, Lübnan, Mısır ve Hicaz bölgeleri Osmanlı Devleti’ne katıldı.
3. Doğu Akdeniz’den geçen Baharat Yolu Osmanlı Devleti’nin denetimine girdi.
4. Halifelik Osmanlılara geçti ve Osmanlı Devleti İslam dünyasının lideri oldu.
5. Venedikliler, Kıbrıs Adası için Memlûklara ödedikleri vergiyi bundan sonra Osmanlı Devleti’ne ödemeye başladı.

Harita 11: I. Selim öncesi ve sonrası Osmanlı

                                    

                                                                                 ÖDEV

YAZILIYA HAZIRLIK AMACIYLA AŞAĞIDA VERİLEN SORULARI CEVAPLAYINIZ..

ÖDEV/ ETKİNLİK

A.   Aşağıda verilen boşlukları doldurunuz.

1.    Bizans'ın İstanbul kuşatmasına karşı yaptığı hazırlıklardan biri de ..................... (Rum ateşi) adı verilen bir silah geliştirmek olmuştur.

2.    İstanbul'un fethiyle Osmanlı Devleti’nin .......................ve ..................... toprakları bütünleşti.

3.    İstanbul'un fethiyle büyük surların toplarla yıkılabileceği anlaşılmış  bu da  Avrupa’da derebey şatolarının yıkılarak Orta Çağ ........................ rejimine son verilmesini sağlamıştır.

4.    Fatih Sultan Mehmed'in ...................................'da yaptığı fetihlerden bazıları Sırbistan, Mora, Bosna-Hersek, Eflak ve Boğdan göste-rilebilir.

5.    Fatih Sultan Mehmed'in kuşattığı halde alamadığı ........................... adası ve ...................... vardır.

6.    ............................. Seferi ile Karadeniz bir Türk gölü haline geldi.

7.    Fatih Sultan Mehmed döneminde yasalaşan ................................. .........   ............................. ile kardeş katli yasalaştı.

8.    ........... ............................. Olayı bir iç sorunken dış sorun haline gelmiştir.

9. II. Bayazıt döneminde gerçekleşen isyan ………………………İsyanıdır.

10. Mikropların varlığından bahseden ilk Müslüman bilim adamı ……….......………….’dir.

11. Osmanlıda yönetim ve askerlik işlerinden   sorumlu sınıf …………..………….’tır.

    B. Aşağıda verilen soruları yanıtlayınız.

1.    Fatih Sultan Mehmed'in, Balkan egemenliği için yaptığı fetihler hangileridir?

2.   Fatih Sultan Mehmed'in, Anadolu  egemenliği için yaptığı fetihler hangileridir?

3. Fatih Sultan Mehmed döneminde yapılan Otlukbeli savaşı hakkında bilgi veriniz?

4.    İstanbul'un fethi için yapılan hazırlıklar nelerdir?

5.    İstanbul'un fethinin sonuçları nelerdir?

6.    Osmanlı Devleti'nin Fatih Sultan Mehmed döneminde imparatorluk haline geldiğine kanıt olarak ne gösterilebilir?

7.    Fatih Sultan Mehmed'in Ortodoks Kilisesi'nin varlığını devam ettirmesinin nedenleri nelerdir?

8.    Kırım'ın Osmanlı Devleti'nin kontrolü altına alınmasının önemi nedir?

9. İlmiye sınıfının taşra ve merkez teşkilatı görevlileri hangileridir?

10. Padişahların mahlasları hangileridir?

11. Osmanlı’nın İstanbul fethi için yaptığı hazırlıklar nelerdlr?

12. Bizans’ın Osmanlı’ya karşı İstanbul savunması için aldığı önlemler nelerdir?

13.Fatih Sultan Mehmed'in, Bizans İmparatorlu-ğu'nun tekrar kurulmasını önlemek için nerelri fethetmiştir?

 

C. Aşağıdaki cümlelerin başına doğruysa (D); yanlışsa (Y) yazınız.

 

1. (       ) Fatih Sultan Mehmed döneminde Venediklilere imtiyaz verilmesinin nedeni Haçlı birliğini baltalamak ve ticareti geliştirmektir.

2. (       ) Cem Sultan olayı ile Osmanlı Devleti dağılma sürecine girmiştir.

3. (       ) İstanbul'un fethiyle 1058 yıllık Doğu Roma İmparatorluğu Roma  imparatorluğu tarihe karıştı.

4. (      ) Kapitülasyonların verilme nedenlerinden biri de Akdeniz limanlarına canlılık kazandırmaktır.

5. (     ) Otlukbeli Savaşı Osmanlılarla Akkoyunlular arasında yapılmıştır.

6.(      ) Osmanlı’da ilk altın parayı Orhan Bey bastırmıştır.

7. (      ) Semerkant’ta rasathane kuran ilim insanı Akşemseddin’dir.

8. (    ) Mimar Sinan’ın ustalık eseri Süleymaniye camii’dir.

9.(      ) Yoksullara yiyecek dağıtılan yer imarethanedir.

10. (      ) Defterdar ilmiye sınıfında yer almaktadır.

11. (     ) Güzel yazı sanatına Çinicilik denir.

12. (      ) Davud-i Kayseri Osmanlı’da görevlendirilen ilk müderristir.

13. (      ) Divan-ı Hikmet’i Pir Sultan abdal yazmıştır.

14.(      )  Hacı Bektaş Veli’nin ünlü eseri Makalat’tır.

15.(      ) “ Yine gel, yine gel, her ne olursan ol yine gel” diyen ünlü düşünür Mevlana’dır.

16. (     )Anadolu’da Osmanlı’nın da kuruluşun etki eden esnaf örgütü Ahilik teşkilatı’dır.