İBRANİ-İSRAİL/YAHUDİ TARİHİ VII

 

·         Filistin’e Yahudi göçleri (Aliyah)

·         Yahudiler çeşitli bölgelerden Filistin’e tekrar dönüşlerini ifade eden kavram Aliyah’tır.

·         Yahudiler görece Müslüman ülkelerde daha özgür yaşamışlardı. Orta Çağ Avrupa’sında Yahudiler; İngiltere(1290), Fransa(1392), İspanya(1492) ve Portekiz(1497)’den sürülmüşlerdi. İspanya’dan sürülen Yahudilerin öneli kısmı Osmanlı’ya sığınmışlardı.

Tarihin en utanç verici kampı Auschwitz

·         Balfour Deklarasyonu  (1917) ile Yahudilerin göçü hızlanmış Adolf Hitler’in liderliğindeki Nazi iktidarında göç daha hızlı gerçekleşmeye başlamıştı.  Yahudi Ajansı Başkanı David Ben Gurion’un 1942’deki Biltmore Konferansı kararlarıyla Filistin’de devletleşme için ileri adımlar atıldı. İngiliz manda yönetiminde Yahudi nüfus oranı % 10’dan 17’ye yükselmişti. Almanların baskısına paralel olarak bazı devletlerde de Yahudilere baskılar yapıldı. Siyonist Kongresi de Filistin’e yerleşmeye özendirmeye çalışmıştır.

1.      1882-1903: Bu dönemlerde Doğu Avrupa kökenli 35 bin Yahudi göç eder.

2.      1904-1914: Yine Doğu Avrupa ve özellikle Rusya’dan 40 bin Yahudi göç eder.

3.      1919-1923: İngiltere, Filistin’İ ele geçirip Avrupa’da siyasi haritalar değişip Yahudilere baskı artmaya devam edince 37bin Yahudi göç eder.

4.       1924-1929:Polonya, Macaristan ve ABD’den 48 bin Yahudi göç eder.

5.      1929-1939:Hitler’in iktidarı döneminde Filistin’de Yahudi nüfus 175 binden 475 bine çıkmıştır.

6.      1933-1948: Almanya’da Nazi partisinin iktidara geçmesi ile İngiltere Filistin’e göçü sınırlasa da kaçak yollarla yaklaşık 153 bin Yahudi Filistin’e göç etmiştir.

7.      1948-1950: 1948 yılında artık İsrail Devleti kurulur. Doğu Avrupa ve Arap ülkelerindeki 500 bin Yahudi İsrail topraklarına göç eder.

8.      1985-1991: 1985 ve 1991 yıllarında iki ayrı operasyonla Etiyopya’daki bütün Yahudiler İsrail’e getirilir.

 

Dünya'nın farklı yerlerinden Filistin'e göçler yapıldı.

·         Vaat edilmiş topraklara kavuşmak ve Davut yıldızı altında yeniden yaşamak için Filistin bölgesine göç eden Yahudiler 1917’de nüfusun % 8’ini oluştururken, Filistin topraklarının da ancak % 2,5’ine sahip olmuşlardı. 1947’de nüfusun % 31’ini oluşturan Yahudiler, tüm çabalarına rağmen Filistin topraklarının hala % 6-7’sini ele geçirmiş bulunuyorlardı.

 

·         Filistin’de İngiliz Manda Dönemi Filistin’de 1917 yılında fiilen başlamıştı. Filistin mandası İngiltere’ye verildiği sırada 1918’lerde nüfusun % 93’ünü (708.000) Araplar, % 7’sini (57.000) yabancılar oluşturuyordu. İngiltere Filistin mandasını aldığı andan itibaren Filistin’e Yahudi göçüne göz yummaya başlamıştı. Bu durum da Arapların sert tepkilerine neden oluyordu.

 

Filistin Manda bayrağı

·         Siyonizmin en güçlü destekçisi ABD, 21 Eylül 1922 tarihinde Amerikan Kongresi’nin aldığı kararla Filistin’de bir Yahudi yurdu kurulmasını istemiştir. 1924’te İngiltere’nin Filistin üzerindeki mandasını tanır.  Amerika, İngiltere’nin bölge yönetimde söz sahibi olmaya başlamıştı. Bu durumları anlayan Araplar silahlanmaya başlamış ve bu durumda Yahudiler ile Araplar çatışmaya başlamışlardı. İngilizlerin Araplara vaat etmiş olduğu Şerif Hüseyin liderliğinde Arap bağımsız devleti ilanını askıya alması ve bölgeye Yahudileri yerleştirmesi Araplar ile İngilizleri karşı karşıya getirmişti. Araplar Wilson ilkeleri çerçevesinde nüfus çoğunluğunu Arapların oluşturması nedeniyle bağımsızlık isteklerine İngilizler ve ABD destek vermedi.

Yahudi tezlerine destek veren ABD başkanı Wilson

·         Arapların isyan etmesi sonucunda Walter Shaw ve Sir John Hope Simpson liderliğinde komiteler oluşturulmuş bölgeye giderek raporlar hazırlamışlardı. Bu raporlar doğrultusunda Passfield Beyaz Kitabı yayımlanır.  Buna göre Lord Passfield Arap-Yahudi ortak yönetimli devlet önermekte ve Yahudilerin göç ve onlara toprak satışının sınırlandırılması gerektiğini belirtiyordu. Bu gelişmelere rağmen İngiltere Balfour Deklarasyonu’ nu savunmalarına engel olmadı. Artan Arap isyanlari İngilizlerce şiddetle bastırıldı.

Sir Herbert Samuel

·         Filistin’in Filistin’in yüksek komiseri Sir Herbert Samuel’in Siyonist olması ve taraflı tutumu nedeniyle Büyük Arap İsyanı başladı(1936). Oluşturulan “Yüksek Arap Komitesi” de Yahudilere toprak satışının engellenmesi gerektiği, Yahudi göçünün sonlanması ve seçilmiş bir halk meclisinin kurulması gerektiği kararı aldılar.

1925'te İngiltere'nin Filistin mandası

·         Arapların kararlılığı üzerine İngilizler Lord Robert Peel liderliğinde heyet göndermiş bu heyete göre Araplarla Yahudilerin tek çatı altında bir devlette yaşayamacakları Filistin topraklarında Yahudi, Arap devletlerinin kurulması ve Kudüs’ün ayrı yönetimle İngiliz mandasında kalması gerektiği önerildi. Araplar öneriyi reddederlerken Yahudiler devlet kurmak istedikleri için bu öneriyi sahiplendiler. İngilizler bu sefer isyanlara karşı McDonald Beyaz Belgesi’ni yayınlatır. Buna göre; Yahudi göçlerinin Arapların iznine bağlı olacağını belirtirken Araplar bu karar üzerine aralarında bölünmeler yaşadılar. 1939’da Siyonistler bu öneri üzerine İngilizlerin Yahudi devletini desteklemekten vazgeçtiğini savunarak bunu reddettiler. İngiltere Arap-Yahudi kamuoyu baskısı karşısında bu sorunu BM’ye havale etti. 1947’de BM’de Filistin sorunu görüşüldü. Arap ülkeleri ( Mısır, Suriye, S. Arabistan) İngiliz mandasının sona ermesi gerektiğini Yahudiler de bölgede bağımsızlık isteklerini yinelediler. İngilizler de bölge sorumluluğunu BM’ye yüklemişlerdi. BM Genel Kurulu bu sorunu görüşmek üzere 11 ülkenin(Avustralya, Kanada, Çekoslovakya, Guatemala, Hindistan, İran, Hollanda, Peru, İsveç, Uruguay ve Yugoslavya) katılımıyla BM Filistin Özel Komitesi oluşturularak bölgede inceleme yapmakla görevlendirildi. Bu ülkelerin çoğu iki devletli çözümü destekledi. BM’de fedaratif Filistin devletinin kurulması da tartışıldı. BM’de Filistin’de taksim (iki devletli çözüm) yönünde görüş güçlendi. Filistin’in Arap ve Yahudi devletine bölünmesi Kudüs’ün uluslararası statüsü olacaktı.

·         BM’nin 181 sayılı kararına göre; İngilizlerin mandası sona erecek, Filistin’de Arap ve Yahudi devletleri kurulacak,  iki ülke arasında tek döviz ve gümrük birliği olacak, bölünmenin sağlıklı olması için de beş üyeli Filistin Komisyonu kurulacaktı.

1947'de BM'nin manda topraklarını bölme planı

·         İngiltere’nin çekilmesi, BM’nin bölünme kararı sorunu çözmediği gibi Arap ve Yahudilerin birbiriyle çatışması daha keskinleşmişti. Yahudiler amacına ulaşmak için Araplara baskı uygulamış Arapların bir kısmı bölgelerini terk etmişlerdi.

·         İngiltere 15 Mayıs 1948’de bütün kuvvetlerini çekmiş 14 Mayıs 1948’de David Ben Gurion başkanlığında toplanan Musevi Ulusal Konseyi İsrail Devleti’nin kurulduğunu açıklamıştır. Arap ülkeleri İsrail’i devlet olarak tanımamış Suriye, Mısır, Ürdün, Lübnan ve Irak bu ülkeyi yıkmak için hareket etmişlerdi. Bu durum yıllarca devam edecek Arap-İsrail mücadelesini körüklemiştir.

Günümüzde İsrail devleti

·         Aslında İsrail-Filistin mücadelesi İsrail devletinin kurulmasından öncelere de dayanmaktadır. Filistinliler Kaftori (Girit) kökenli olup Yahudi din kitaplarında(Tevrat) Keretiler diye geçer. Keretilere Peletiler de denmekte olup Yahudi kaynaklarda İsrail krallarının özel askerleri olarak da geçer. Büyük olasılıkla Keretiler (Giritliler) ve Peletiler (Filistler) aslen Girit adasından göç etmişlerdir.

İsrail'in kurucusu David Ben Gurion (1886-1973)

·         Filistler, Mikenlerle akraba oldukları düşünülmekte ve MÖ 1200’lerde gerçekleşen Deniz Kavimleri Göçü’nün baskısıyla Girit’i terk edip Mısır’ın elinde bulunan Gezer, Gerar, Lakiş, Yafa ve Ziglag gibi şehirlere göç ederler. Filistler zamanla Filistin’e yayılırlar.

 

Kaynaklar

1.      Kutsal Kitap Eski ve Yeni Antlaşma (Tevrat, Zebur,İncil), Kitabı Mukaddes Şirketi, Yeni Yaşam Yayınları,2014

2.      Francine Kaufmann - Josy EİSENBERG, “Yahudi Kaynaklarına Göre Yahudilik”, (çev.Prof Mehmet Aydın)

3.      SALİME LEYLA GÜRKAN, "İBRÂNÎLER", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibraniler (23.09.2021).

4.      SALİME LEYLA GÜRKAN, "YAHUDİ", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/yahudi (23.09.2021).

5.      Zafer Balpınar,“İsrail’in Devlet Kurgusu Güvenli Bir Yahudi Yurdu mu? Yoksa Güvenlikçi Bir Yahudi Devleti mi?”, Güvenlik Stratejileri, Yıl 13,sayı 26,s. 153-183

6.      Şeyma Ay, “ İsrail ve Yahuda Krallıkları Üzerine Düzenlenen Asur Seferleri” History Studies Volume 3 / 1 2011

7.      Ali Osman Kurt, “Yahudilik'te Sürgün Teolojisi: Tanrısal Bir Ceza Olarak Sürgün”,Dini Araştırmalar, Mayıs-Ağustos 2006, Cilt: 9, s. 25, ss. 61-78.

8.      Ayşenur Karaca,“Yahudilerin Babil Sürgünü (M.Ö. 586)”, Hayat Sağlık Hizmetleri Ankara Şubesi, Aralık 2017

9.      Ali Osman Kurt, Yahudi Kaynaklarında Kral Tipolojileri: Nebukadnezzar ve Koreş Örneği”, CÜ İlahiyat Fakultesi X/2 -2006, s423-443

10.  https://tarihogretmenii.blogspot.com/search?q=babiller , ulaşım tarihi: 02/10/2021, s. 22.53

11.  Aynur Çıray,“Yahudi Geleneğinde On İki Ata: İsrail'in Oğulları”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı: 16, Ekim 2018

12.  Y. Emre Ceren, “Provincia’da Iuaea’da Yahudi İsyanları”, Yüksel Lisans Tezi, İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019

13.  https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/37544/186969.pdf?sequence=1 , ulaşım tarihi: 02/10/2021, s. 23.19

14.  Sedat Kızıloğlu , “İsrail devleti’nin Kuruluşuna Kadar Geçen Süreçte Yahüdiler ve Siyonizm’in Gelişimi”, Sosyal Bilimler, Cilt 2 Sayı 1 (Ocak 2012)

15.  Ekrem MEMİŞ, “ İsrail-Filistin Mücadelesininm Kökenine İlişkin Bazı Düşünceler”,KAÜSBED, 2019; 24; 685-696